Ակադեմիկոսներն էլ համը հանեցին

 

ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսներին զայրացրել է Երուսաղեմի հայոց պատրիարքի՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսին նամակագրության բառապաշարը։ Սա հասկանալի է։ Ես նույնպես այդպիսի բառապաշարով նամակ չէի գրի ոչ միայն կաթողիկոսին, այլեւ՝ անհավատին։ Պատրիարքը համը հանել է։ Բայց նա համը հանել է կաթողիկոսի հետ իր հարաբերությունները բառապաշարային այդպիսի մակարդակի վրա դնելու եւ այն հրապարակայնացնելու համար։ Եկեղեցու մեջ երկու բարձրաստիճան այր միմյանց չեն հասկանում։

Պարզ է, որ քաղաքական այլ հաշիվներ կան այս մարդկանց հարաբերություններում։ Էջմիածինը փորձել է շոշափել Երուսաղեմը թեմականացնելու գաղափարը, պատրիարքը դրան կոշտ պատասխան է տվել։ Իսկ պատասխանը կոշտ է եղել, որովհետեւ պատրիարքը գիտի, որ կաթողիկոսն իրեն աթոռազրկելու լիազորություն չունի, ինքը գերակա է, նախամեծար, նախաթոռ, բայց ոչ «իրավակա»։ Այստեղ լրիվ տեղական ինքնակառավարում է։ Պատրիարքի իշխանությունը քրիստոսահետք հողերի վրա Էջմիածնի գործը չէ, ինչպես եւ Պոլսո պատրիարքության դեպքում է, ահա ինչու այս երկու նվիրապետական աթոռները երբեմն «կրակում» են Մայր Աթոռի ղեկավարի ուղղությամբ։ Հասկացանք, չափազանց շատ բան են իրենց թույլ տալիս, բայց ես չեմ հասկանում, թե ինչ է նշանակում խորհրդանիշը։ Այո, «պատկառանքը, հարգանքն ու չափավորությունը» թող պահպանվեն, ինչպես մեր պապերն են ասում՝ «երկուսն էլ մեծ մարդ են», բայց խորհրդանիշը ո՞րն է։ Ինքը ու՞մ կամ ինչի՞ խորհրդանիշն է՝ պետության, ՀՀ քաղաքացու, հայի, աշխարհասփյուռ հայության։ Պարզ է, որ պետության եւ ՀՀ քաղաքացու խորհրդանիշ չի կարող լինել, սա աշխարհիկ երկիր է։ Եթե աշխարհասփյուռ հայության խորհրդանիշն է, լավ, ընդունում ենք, համաձայն ենք (թեպետ կան բողոքական հայեր, կաթոլիկ հայեր, ինչպես ընդունված է ասել՝ աղանդավոր հայեր, ի վերջո, աթեիստ հայեր, Կրիշնային դավանող հայեր) պայմանով, որ խնդիրը Գարեգին Բ-ն չէ, այսինքն, էս ձեւակերպման մեջ, որ կաթողիկոսը խորհրդանիշ է, հատկապես Գարեգին Բ-ին նկատի չունեն։ Որովհետեւ հենց բաց նամակի տակ կարդում ես, թե ովքեր են ստորագրել, պարզ հասկանում ես, որ խորհրդանիշն այստեղ կապ չունի։ Որովհետեւ եթե կապ ունենար, այդքան բանը պիտի հասկանար նաեւ Երուսաղեմի հայոց պատրիարքը։ Ինքը գիտի, որ ինքն էլ է խորհրդանիշ գոնե տեղական մասշտաբի, որովհետեւ, եթե Գարեգին Բ-ի հանդեպ իրեն այդպիսի բառապաշար է թույլ տալիս, վաղն իրեն կարող են նման բառերով պատասխանել, այդպիսի բառապաշարը «հրավերք» է նմանատիպ պատասխանի։ Երբ էլ որ այդ պատասխանը լինի, այսօր, թե մեկ տարի կամ երկու, երեք տարի հետո։ Էնպես որ, պնդում եմ, պատրիարքը համը հանել է։

Բայց ակադեմիկոսները մեյդան են ընկել, որովհետեւ գիտեն աչքի ընկնելու «ճիշտ» ուղղությունը։ Եվ այդ ուղղությունը Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը չէ, այլ՝ Վազգեն Առաջինը, Գարեգին Ա-ն, Գարեգին Բ-ն, նրա հաջորդը։ Երկրում պետական մակարդակով ինչ հանցագործություն ասես եղավ այս տարիների ընթացքում, ինքնասպանություններ, արտագաղթ, որոնցում իշխանության մեղքը պարզապես անվիճելի է, իսկ ակադեմիկոսները դրել եւ մանրադիտակի տակ քննել են Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքի բառապաշարը։ Երկրիդ Ազգային Ժողովի կեսից շատը տարրական հայերեն չգիտի, հայհոյում է ուղիղ եթերում, ոչ մի օրենքի մեջ «ամագ» չունի, իսկ ակադեմիկոսները լուռ են, որովհետեւ էդ կեսից շատը նույնպես աչքի ընկնելու «ճիշտ» ուղղության հովանավորներն են։ Նամակ գրելիս մեր գիտության առաջին դեմքերն այնքան էլ լավ չեն պատկերացրել, թե ինչ են անում։ Նրանք իրենց բաց նամակը վերնագրել են. «Անընդունելի եւ աններելի» (նամակի տեքստում «աններելի» բառը չկա, պարզ չէ, թե ինչու է այն տեղ գտել վերնագրում)։ Սակայն այն ավարտել են հետեւյալ տողերով. «Ուզում ենք հավատալ Ձեր խոհեմ որոշումներին հուսալով, որ Դուք հնարավորինս ջանքեր չեք խնայի կնճիռները հարթելու համար»։ Վերջին տողը. «Հորդորում ենք ձեզ… վերականգնեք Ձեր հոգեւոր եղբայրությունը Վեհափառ տիրոջ հետ»։ Եթե Պատրիարքի արածն աններելի է, հանուն ինչի՞ նա պետք է ջանքեր չխնայի կնճիռները հարթելու համար, ինչու՞ պիտի վերականգնի կաթողիկոսի հետ հոգեւոր եղբայրությունը, եթե ամենասկզբից էլ պարզ է՝ նրա արածին ներում-բեկում չկա։ Դուք դատավճիռն արձակել եք, էդ մարդը դատապարտված է, վերջ, բողոքարկելու տեղ չունի։ Եթե դուք հասկանու՞մ եք, որ Պատրիարքի արածը լավ բան չէ եւ միաժամանակ որեւէ չարություն չունեք նրա հանդեպ, ըստ այդմ ձեւակերպեք ձեր ասելիքը։ Նա չի կարող ձեռք մեկնել դատավճիռը ճակատին, դուք նրան դուրս եք դնում հոգեւոր եղբայրությունից։

Ի դեպ, մի խորհուրդ էլ՝ դուք՝ ակադեմիկոսներն առիթը չեք կորցրել նկատողություն անել նաեւ լրագրողներին։ Նկատողության առիթը հասկանալի չէ։ «Վեհափառին… հանիրավի քննադատողներին, որոշ լրատվամիջոցների» ուշադրությունն եք հրավիրել այն բանի վրա, որ դուք կամ մենք պարտական ենք մեր եկեղեցուն, նա մեզ հայ է պահել։ Լրագրողները սա ինչու՞ պետք է ի գիտություն ընդունեն։ Դուք կարծում եք, որ «որոշ լրատվամիջոցները» նույնպես ձեր նման «պահպանվում են պետության կողմի՞ց»։ Ես չեմ ասում, որ լրատվամիջոցները լավ են անում ինչ-որ մեկին կամ ինչ-որ հաստատության ոտքի տակ տալով։ Ամբողջ աշխարհում հնարավոր է, որ դա նույնիսկ հաճույք է պատճառում լրատվամիջոցներին։ Հայաստանում աղքատ են հատկապես «որոշ լրատվամիջոցները» եւ նրանք ոչնչից հաճույք չեն ստանում։ Հատկապես եթե արձանագրում եւ քննադատում են ըստ էության, ընկերներ։

 

Մհեր Արշակյան