ԼՂՀ կարգավորման գործընթացի մասին Սերժ Սարգսյանի եւ Իլհամ Ալիեւի միջեւ ստորագրված հռչակագիրը Մոսկվայում ամենատարբեր հակասական մեկնաբանությունների տեղիք է տալի: Մինչ իշխանությունները եւ նրանց ներկայացուցիչները բացառապես դրական արդյունքներ ու դրական գործողությունների համախումբ են տեսնում հռչակագրում, ընդդիմության ներկայաուցիչներն ու տարբեր անհատներ հռչակագրի մեջ ուղիղ սպառնալքներ են տեսնում ինչպես ՀՀ կապիտուլացիայի ենթարկելու, ԼՂՀ-ն որպես բանակցող կողմ դուրս թողնելու, այնպես էլ պատերազմական եւ տարածքային կորուրստենրի սպառնալիքներ:
“Ես կարծում եմ, որ հռչակագրում տեղ գտած 5 կետերը գրված են շատ նուրբ եւ ճարպիկ, եւ յուրաքանչյուր կետի տակ մի ամբողջ պրոցես է երեւում: Միաժամանակ ես համոզված եմ, որ այդ պրոցեսների հաջորդականության շուրջ էլ պայմանավորվածություն կա”,-ասել է “Միացում” նախաձեռնությունը Շուշիի առանձնակի գումարտակի հրամանատար Ժիրայր Սեֆիլյանը:”Իմ գնահատականը դրական է եւ խիստ դրական: Ես համաձայն չեմ այն տեսակետի հետ, որ ԼՂ-ն դուրս է մնում բանակցային պրոցեսից:Իսկ քաղաքական բանակցությունները Ղարաբաղի ճակատագրի վերաբերյալ հնարավոր չեն առանց ԼՂ-ի շատ ակտիվ մասնակցության: Եւ ես շատ արժեքավոր եմ համարում այս փաստաթուղթը”,-ասել է ԵԽԽՎ -ում հայկական պատվիրակության նախագահ Դավիթ Հարությունյանը:
Իսկ դուք ինչ զարգացում եք կանխատեսում այս ամենի համատեքստում?
Ե.Գ. Ներքերում` մեկնաբանությունների բաժում դնում եմ նյութերի ամբողջական տեքստերը:
A1+ BLOG 
«ՑԱՆԿԱՑԱԾ ԴԵՊՔՈՒՄ ՀԱՅՈՑ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ «ՌՈՒՍԱԿԱՆ ՓՈՒԼՆ» ԱՎԱՐՏՎԱԾ Է»
Ռուսաստանի նախագահի՝ Հայաստան կատարած այցի արդյունքները և հետևանքները «Իրավունք de facto»-ին տված հարցազրույցում մեկնաբանում է ճանաչված քաղաքագետ և վերլուծաբան Իգոր Մուրադյանը
-Պարոն Մուրադյան, ինչո՞վ առանձնացավ Ռուսաստանի նախագահի այցը Հայաստան, և այդ համատեքստում ի՞նչ սպասումներ կան հայ-ռուսական հարաբերությունների զարգացման առումով, Հարավային Կովկասում հետագա քաղաքական իրադրության կտրվածքով։
-Դմիտրի Մեդվեդևի` այս տարվա հոկտեմբերին կայացած այցի հետ կապված նոր հանգամանքներ են ի հայտ գալիս։ Ինչպես նաև Ռուսաստանի և այլ պետությունների` տարածաշրջանային մտադրությունների հետ կապված։ Այժմ այլևս կասկած չկա, որ Ռուսաստանը Հայաստանի հետ հարաբերությունները բացառապես պայմանավորում է Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ իր նոր փոխհարաբերությունների կառուցմամբ։ Գնալով ավելի ակնհայտ են դառնում Ռուսաստանի մտադրությունները ղարաբաղյան հարցի հետ կապված, ինչն իր մեջ ներառում է հետևյալը. հայկական զինված ուժերի լիարժեք դուրսբերում Ղարաբաղից, սկզբում հինգ ապա և բոլոր յոթ «շրջանների» Ադրբեջանին հանձնում, այսպես կոչված, ազերի փախստականների վերադարձ այդ տարածքներ, ռուսական խաղաղապահների մուտք հակամարտության գոտի և, ըստ էության, Ղարաբաղի կարգավիճակի հստակեցման հարցի բացարձակ անտեսում։ Որովհետև դա հետաձգվելու է տասը և ավելի տարի։ Դա ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ Հայաստանի հերթական բաժանում նույն գործընկերների միջև։ Եվ 1920-ական, և նույնիսկ 40-ական թվականներին Ռուսաստանը փորձել է իր կողմը քաշել Թուրքիային, գայթակղվելով Անատոլիայում տիրող հակաիմպերիալիստական տրամադրություններով։ Բայց միշտ էլ Սևծովյան նեղուցներին հասնելու ավելի լավ պայմանների փոխարեն անփոփոխ կերպով քթին է ստացել։ Նույնը կլինի և հիմա։ Իհարկե, ոչ միանգամից, և այդ պատճառով էլ վերոնշյալ փորձարարության համար բավարար ժամանակ կա, որպեսզի Հայաստանը հերթական անգամ ոչնչացվի։ Հետաքրքիրն այն է, որ, ինչպես նախորդ ժամանակներում, հայերը ոգևորությամբ են սպասում ռուսների ձեռքով իրենց ճակատագրի լուծմանը։ Դմիտրի Մեդվեդևի այցի ժամանակ Երևանում տասնյակ հազարավոր հայեր ռուսական դրոշներով ու պաստառներով, այսպես կոչված, Ռուսաստանի հրապարակում իրենց լոյալությունը հայտնեցին Ռուսաստանի ղեկավարին, որը մտադիր է խեղդել իրենց հայրենիքը՝ դարձնելով իրենց ծաղրանքի առարկա ամբողջ աշխարհի առաջ։
-Նախկինում արդեն նշել եք Ղարաբաղի ու Հայաստանի նկատմամբ Ռուսաստանի ոչ բարենպաստ մտադրությունները։ Հասկանալի է նաև, որ այդ ամենը, այսպես թե այնպես, պայմանավորված է Վրաստանում վերջին իրադարձություններով և Սևծովյան ավազանում հաստատվելու ԱՄՆ-ի ձգտումներով։ Բայց որքանո՞վ են Ռուսաստանի նախագահի քաղաքական համոզմունքները նպաստում այդպիսի ծրագրերի իրագործմանը։
-Ռուսաստանի ղեկավարի քաղաքական համոզմունքներն այստեղ կապ չունեն։ Ռուսաստանը բավական երկար սպասում էր և միշտ էլ հաշվարկում, որ ղարաբաղյան ռեսուրսը կօգտագործի իր քաղաքականության մեջ։ Պետական կառույցներում առավել ինտեգրացված և առաջատար ռուսական քաղաքագետների գնահատմամբ, Ռուսաստանը Հայաստանի հետ համագործակցությունից ոչինչ չի ստացել, և հետագա հարաբերությունները միակողմանի ռեժիմով անիմաստ են։ Այդ մասին նրանք բացահայտ ասում են իրենց հայ գործընկերներին, որոնց ճանաչում են երկար տարիներ։ Համանման տեսակետն ունեն Ռուսաստանի ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտի, ԱՊՀ ինստիտուտի առաջատար փորձագետները, որոնք անմիջականորեն խորհրդատվություններ են մատուցում նախագահի աշխատակազմին։ Միաժամանակ կա հստակ տեղեկատվություն, որ Դմիտրի Մեդվեդևը Ռուսաստանում ադրբեջանական լոբբիի առաջնորդն է նաև։ Կան բավական հիմնավոր կապեր այդպիսի պնդման համար։ Ռուսաստանում չափազանց շատ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ են հանդիսանում ադրբեջանական լոբբիստներ և ապա միայն զբաղեցնում այս կամ այն պաշտոնը։ Ռուսական ղեկավարության մեջ այսօր չափազանց շատ են «գազավիկները» և «նավթագործները», և դա է նրանց քաղաքական համոզմունքը։ Ղարաբաղյան հարցի շրջանակներում գոյություն ունեցող Ռուսաստանի ռազմավարական և մարտավարական շահերից բացի, չափազանց կարևոր դեր են խաղում շատ լայն կոմերցիոն հետաքրքրությունները։ Թե ովքեր են ընդգրկված այդ հետաքրքրությունների ապահովման ոլորտում, հայտնի է շատ մասնակի։ Սակայն այսօր ամերիկյան և բրիտանական մի շարք լրագրողներ Մոսկվայում ակտիվորեն զբաղված են դրա պարզաբանմամբ, և երբևէ ամեն ինչ ջրի երես դուրս կգա։
-Սակայն ինչո՞վ է բացատրվում ռուսների վստահությունը, որ վերոնշյալ նախագիծը կհաջողվի իրագործել, և Հայաստանն ինքն իր համար մահավճիռ կստորագրի։
-Դա, երևի, ամենակարևոր հարցն է այս ողջ խաղում։ Եվ զարմանալի է այն, որ, ըստ էության, ողջ ռուսական քաղաքական և վերլուծական վերնախավը խորապես համոզված է, որ հայ ժողովուրդն ու նրա ղեկավարությունը դեռ պետք է շնորհակալ լինեն Ռուսաստանից՝ ղարաբաղյան հարցի այսպիսի լուծման համար։ Տարբեր մակարդակներում՝ սկսած վերլուծաբաններից և Պետդումայի կոմիտեներից, վերջացրած Ռուսաստանի ԱԳՆ բաժիններով, մեծ զարմանքով են լսում, որ այդպիսի որոշումներն իրագործելի չեն։ Հավանաբար, համապատասխան վերլուծական և ինֆորմացիոն-հետախուզական ծառայությունները Ռուսաստանում անհրաժեշտ աշխատանք են իրականացրել և հանգել այն տեսակետին, որ հայերը լիովին բարոյազրկված են և պատրաստ ընդունելու ցանկացած լուծում, որը նրանց համար «հանգիստ» կյանք կապահովի։ Դա, թերևս, գլխավոր փաստարկն է ղարաբաղյան հարցի շուրջ որոշումների կայացման ամբողջ օպերացիոն համակարգում։ Ռուսական ԱԳՆ-ն ընդամենը փորձում է իրագործել այդ քաղաքականությունը, որը մշակվել է նախագահի աշխատակազմում մի խումբ մարդկանց կողմից, ովքեր համոզված են այդ գնահատականների՝ իրողությանը համապատասխանելու մեջ։ Օրինակ, իբրև հիմնական փաստարկ շեշտվում է այն, թե նույնիսկ դաշնակցությունը լիովին համամիտ է ռուսական նախագծին։ Այսինքն՝ տարածքների հանձնմանը և խաղաղապահների ներգրավմանը՝ առանց ԼՂՀ կարգավիճակի ճշտման։ Ի դեպ, բանակցություններում ԼՂՀ-ն իբրև պետության անվանում չի օգտագործվում։ Այսինքն՝ խոսք է գնում ոչ միայն կարգավիճակի անորոշության, այլև ԼՂՀ-ի ոչնչացման մասին։ Եվ դա պատահական չէ, որովհետև ռուսների համար ԼՂՀ-ն իրենից ներկայացնում է նախկին ԽՍՀՄ տարածքի նոր քաղաքական կոնֆիգուրացիայի տարր։ ԼՂՀ-ն չափազանց հավակնոտ հասկացություն է ռուսական գիտակցության համար։
-Բայց որքանո՞վ են մանրամասն նախապատրաստված ռուսական մտադրությունները՝ «ղարաբաղյան նախագծի» հաջողության մեջ վստահ լինելու առումով։
-Ռուսական փորձագետների հետ շփումներում ուշադրություն է գրավում այն, որ, Թուրքիայի հետ նոր հարաբերությունների հաստատման խնդիրներից բացի, հիշյալ նախագծի նախապատրաստման մեջ իր դերակատարությունն ունի Մոսկվայում ադրբեջանական լոբբին։ Այն սերտ կապված է բազմաթիվ չինովնիկների և ամենից առաջ՝ Ռուսաստանի նախագահի հետ։ Հայտնի են դարձել Դմիտրի Մեդվեդևի և ադրբեջանական լոբբիստների փոխհարաբերությունների առանձնահատկությունները, որոնք այսպես թե այնպես, կապված են նավթագազային ծրագրերի հետ։ Ռուսաստանի նախագահի՝ Բաքու կատարած այցի ժամանակ թեպետ վերջնական որոշումներ չեն ընդունվել, բայց ուրվագծվել են մտադրությունները և որոշ փոխադարձ պարտավորություններ։ Ռուսական պետական կառույցների մեջ ինտեգրացված քաղաքագետները, որ երկար տարիներ կողմնակից են եղել ղարաբաղյան հակամարտության «սառեցմանը», գտնելով, որ դա բխում է Ռուսաստանի շահերից, այսօր այլ բան են առաջարկում։ Նրանց կարծիքով, Հայաստանը կարող է վճռականապես մերժել այդ նախագիծը, և Ռուսաստանը չի ունենա անհրաժեշտ քաղաքական ռեսուրսներ՝ դրա իրագործումը պնդելու համար։ Միաժամանակ խորհուրդ չի տրվում ինքնաբերաբար մղվել դեպի ԱՄՆ՝ այնտեղից աջակցություն ստանալու համար, այլ անհրաժեշտ է դիտարկվում Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում ավելի սկզբունքային դիրքորոշման որդեգրումը։ Իմ կարծիքով, սա ոչ թե իրավիճակից բխող խորհուրդ է, այլ գիտակցված և մշակված տեխնոլոգիա։ Հարկ է նշել, որ նկատվում է շոշափելի անվստահություն և շփոթվածություն ռուսական վերլուծաբանների և քաղաքական ծրագրավորողների շրջանում՝ «ղարաբաղյան նախագծի» մասով։ Նրանց զգալի մասը համարում է, որ այդ նախագիծն իրատեսական չէ։ Ռուսական վերլուծաբանների գնահատմամբ, ՌԴ նախագահի աշխատակազմը հատուկ ծառայություններից պահանջել է տեսակետ հայտնել այս նախագծի վերաբերյալ, ինչը հանգեցրել է ոչ համարժեք արդյունքների։ Ռուսական հատուկ ծառայությունների ղեկավարները, չցանկանալով բարդացնել իրենց դրությունը, բացասական տեսակետ չեն հայտնել։ Հատուկ ծառայությունների և, մասնավորապես, Ռուսաստանի արտաքին հետախուզության գնահատականներով` այդ նախագիծը «պարունակում է նոր հետաքրքիր առաջարկություններ և կարող է դառնալ հենման կետ Հարավային Կովկասում ռուսական քաղաքականության իրագործման համար»։ Միաժամանակ արտաքին հետախուզությունը երաշխավորել է ուշադրություն դարձնել առաջարկությունների համաձայնեցման փուլին, ինչպես նաև նրան, որ կոնսենսուս ձևավորվի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև, ինչն ինքնին դժվար է։ Ներկայումս Ռուսաստանի նախագահի աշխատակազմը չի փորձում այս նախագծի մշակմանը մասնակից դարձնել հետազոտական ինստիտուտների և կենտրոնների ներկայացուցիչներին, որովհետև ԼՂՀ այցելած ռուսական փորձագետները, այսպես թե այնպես, մնում են այն կարծիքին, որ «ղարաբաղյան նախագիծը», ըստ էության, քաղաքական արկածախնդրություն է, թեպետ այդ կարծիքը հրապարակավ չի հնչում։ Կատարված աշխատանքն ուսումնասիրելով՝ կարելի է ենթադրել, որ «ղարաբաղյան նախագիծը» զգալի չափով հանդիսանում է Մոսկվայում ադրբեջանական լոբբիի նախաձեռնությունը, որի հետ Դմիտրի Մեդվեդևը սերտ կապեր ունի։ Անհրաժեշտ է ընդգծել նաև, որ վարչապետ Վլադիմիր Պուտինը և նախագահի աշխատակազմում գործող նրա մարդիկ, ինչպես նաև արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը, հիշյալ նախագծի հետ կապված, առանձնակի էնտուզիազմ և դրական սպասումներ չեն արտահայտել։ Չկա վստահություն, թե ինչպես են Ռուսաստանի ռազմավարական շահերն այստեղ համադրվելու մոսկովյան լոբբիստական խմբերի խնդիրների հետ։ Բայց փաստ է, որ այլ հանգամանքներ էլ են առկա «ղարաբաղյան նախագծի» ի հայտ գալու գործում։
-Մինչդեռ Հայաստանում Ռուսաստանի նախագահի այցի հետ էին կապում բազմաթիվ հույսեր և կոնկրետ ծրագրեր` տնտեսության և ենթակառուցվածքների զարգացման առումով։ Ներառյալ երկրորդ ԱԷԿ-ի կառուցումը։ Որքանո՞վ է սա տեղավորվում մոտալուտ ազգային աղետի մասին Ձեր պնդումների շրջանակում։
-Չմոռանանք, որ 1920-ականներին էլ Հայաստանը մասնատվեց, նրանից խլվեցին իր պատմական նահանգները։ Բայց դրանից հետո մնացած տարածքի վրա զարգացան տնտեսությունն ու սոցիալական համակարգը, որովհետև Հայաստանի ամբողջական ոչնչացումն անուղղելի վնաս կհասցներ ռուսական ռազմավարությանը։ Ռուսները միշտ էլ Ղարաբաղի պատկանելությունը Հայաստանին ավելորդ շքեղություն են համարել հայերի համար։ Այդ իսկ պատճառով ԼՂՀ-ի, նրա զինված ուժերի, նրա՝ քրիստոնեական քաղաքակրթությանը պատկանելու վերաբերյալ ցանկացած դրական հղում անցած քսան տարիների ընթացքում ռուսական, հատկապես քաղաքական և փորձագիտական շրջանակներում, առաջացրել է շփոթվածություն և դժգոհություն։ Ինչ վերաբերում է Երևանում Ռուսաստանի նախագահի հնչեցրած խոստումներին, ապա ավելի լավ կլիներ հարց տալ, թե ինչի՞ համար հատկապես հիմա ասպարեզ եկան այդպիսի հավակնոտ առաջարկություններ։ Հազիվ թե ռուսները Հայաստանում նոր ԱԷԿ կառուցեն։ Ինչի՞ համար պիտի դիմեն այդ քայլին «հաշվից դուրս գրված» երկրում։ ՈՒրանի վերամշակման վերաբերյալ պայմանավորվածություններ հնարավոր է, որ իրագործվեն, քանի որ այդ ուրանն իրենց է պետք։ Իսկ ատոմակայաններ ռուսները, ամենայն հավանականությամբ, կկառուցեն Թուրքիայում և Ադրբեջանում։ -Սակայն ԶԼՄ-ներով այդպես էլ չհաստատվեց այն թեզը, թե ղարաբաղյան հարցի այսպիսի լուծումը Ռուսաստանը պայմանավորում է Թուրքիայի հետ հարաբերություններով։ Այդ ենթադրությունը հաստատված տեղեկությո՞ւն է, թե՞ միայն վերլուծական աշխատանքի արդյունքում արված հետևություն։ -Այն, ինչ դեռևս չի հայտնվել հրապարակային քաղաքականության մեջ, նման նյութերում տեղեկատվությունը, վերլուծությունը կամ հետևությունը շատ հարաբերական են։ Տեղեկատվական առումով մի օրինակ կարող եմ բերել, և դա չի կարող ժխտել ռուս-թուրքական հարաբերությունների ոլորտում ընդգրկված ոչ մի ռուսական դիվանագետ։ Թուրքերը բազմիցս առաջարկել են ռուսներին՝ կասեցնել Կարս-Ախալքալաք երկաթգծի կառուցումը, եթե վերջիններս համաձայնվեն, որ հինգ շրջաններ վերադարձվելու են Ադրբեջանին եթե ոչ հիմա, ապա մոտ ապագայում։ Միաժամանակ հաստատված իրողություն է այն, որ Թուրքիան առանձնապես շահագրգիռ չէ ղարաբաղյան թեմայով։ Անկարայից այդպիսի առաջարկություններն ասպարեզ են գալիս միայն այն պատճառով, որ Թուրքիան ցանկանում է Ռուսաստանից հնարավորինս մեծ զիջումներ կորզել, որոնք հայ-թուրքական հարաբերությունները կդարձնեին ավելի էական և պարտավորեցնող։
-Ի՞նչ ազդեցություն ունեցավ ռուս-վրացական ռազմական հակամարտությունը ղարաբաղյան թեմայի արծարծման վրա։ Այդ իրավիճակն ի՞նչ ազդեցություն ունի Հայաստանի նկատմամբ Ռուսաստանի քաղաքականության առումով։
-Չեչենական պատերազմի ավարտը, Հյուսիսային Կովկասում ահաբեկչության վտանգը նվազեցնելու գործում ունեցած հաջողությունները, ռուսական զորքերի տակտիկական ձեռքբերումները Վրաստանում կարևոր դեր խաղացին Ռուսաստանի քաղաքական ղեկավարությանը ոգևորելու գործում։ Այն առումով, որ իրենք ի վիճակի են նոր դիրքեր ձեռք բերելու Հարավային Կովկասում։ Այս հանգամանքը, որ ունի ավելի շատ զգացմունքային, քան քաղաքական նշանակություն, այնուհանդերձ, կարևոր գործոն է Ղարաբաղի հարցում որոշումներ ընդունելու տեսանկյունից։ Միևնույն ժամանակ հնարավոր է, որ Աբխազիայում և Հարավային Օսիայում իրադարձությունների զարգացումը դառնա խնդրահարույց, և դա, անշուշտ, կնվազեցնի Ռուսաստանի վստահությունը Հարավային Կովկասում իրականացվող քաղաքականության առումով։ Մինչ այսօր էլ Մոսկվայում չեն հանգել այն գիտակցության, թե ինչ է իրականում տեղի ունեցել Վրաստանի հետ հակամարտության շրջանակում՝ ԱՄՆ-ի դերի ու դիրքորոշման տեսանկյունից։ Ռուսական փորձագետները պատրաստ չեն և չեն էլ ուզում նկատել իրադարձությունների այն զարգացումը, որ հենց ԱՄՆ-ի քաղաքականությունն էր ուղղված Ռուսաստանին Վրաստանի հետ լայնածավալ ռազմական հակամարտության մեջ ներքաշելուն։ Այն նպատակ է հետապնդում ամրապնդելու ԱՄՆ-ի փաստարկները Սևծովյան-Կովկասյան տարածաշրջանում իր ռազմական ներկայության տեսանկյունից։ Մոսկվայում շատ են ցանկանում հրապարակային քննարկումներից դուրս թողնել այն ամենը, ինչը կարող է հարվածել հերոսական քարոզչությանը և կասկածի տակ դնել Կովկասում ոչ միայն ռազմական, այլև քաղաքական հաջողությունները։
-Ռուսաստանը դժգոհություններ ունի՞ Հայաստանից հարավօսական իրադարձությունների հետ կապված, և ինչպիսի՞ն է այդ դժգոհության բնույթը։
-Այդպիսի դժգոհություն կա, և այն ունի բացառապես քաղաքական նշանակություն։ Իրականում Ռուսաստանը հազիվ թե սպասում էր, որ Հայաստանը քիչ թե շատ էական ռազմաօպերատիվ աջակցություն կցուցաբերի։ Հիմա Ռուսաստանը շարունակ շեշտադրում է այդ հարցը՝ մասնավորապես Հայաստանի կողմից Վրաստանին, բայց ոչ Հարավային Օսիային հղված «ցավակցության» հետ կապված։ Դա օգտագործվում է իբրև Հայաստանին ճնշելու և որպես ոչ հուսալի գործընկերոջ «իր տեղը ցույց տալու» միջոց։ Ռուսաստանում որոշել են, որ «մեծ հաղթանակից» հետո իրենք մեծ իրավունքներ ունեն նման մանիպուլյացիաներ անելու։
-Ինչպե՞ս կվերաբերվեն Ռուսաստանի վերոնշյալ մտադրություններին Հարավային Կովկասում էական շահեր ունեցող այլ տերությունները։ Արևմուտքն ունի՞ լծակներ Ռուսաստանի այդ քաղաքականությունը սրբագրելու համար։
-Ամենից առաջ պետք է գիտակցել այս արկածախնդրության միջազգային կոնտեքստը։ Միջազգային լայն առումով ռուս-վրացական հակամարտությունը կապված չէր տարածաշրջանային լոկալ կոնֆլիկտների հետ, այլ պայմանավորված էր Սևծովյան ավազանում իր ռազմավարությունն ուժեղացնելու և ռազմաքաղաքական ներկայությունն ընդլայնելու ԱՄՆ-ի ցանկությամբ։ Այդպիսի մտադրություն Վաշինգտոնն ուներ դեռ 1990-ականների սկզբից, սակայն նույնիսկ այս տարվա ամռանն այդ ներկայության ձևաչափի վերաբերյալ վերջնական որոշում ընդունված չէր։ Ամենից առաջ այն պատճառով, որ առաջատար եվրոպական երկրները՝ Ֆրանսիան ու Գերմանիան, շահագրգռված չեն այդ ծրագրով և չեն ողջունում այն։ Առանց ՆԱՏՕ-ի և Եվրամիության համաձայնության ԱՄՆ-ը չէր կարող վստահորեն իրագործել այդ ծրագիրը, քանի որ Սևծովյան ավազանն անցնում է նաև Եվրամիության սահմաններով։ ԱՄՆ-ին անհրաժեշտ էին բավարար փաստարկներ, և Վրաստանի ու Ռուսաստանի գործողությունները լիովին համապատասխանում էին այդ խնդրի լուծմանը՝ Եվրամիության համաձայնությունը ստանալու տեսանկյունից։ Այդ պայմաններում Ռուսաստանն ու Թուրքիան հանդես են գալիս իբրև Սև ծովում ԱՄՆ-ի ներկայության ուժեղացման հակառակորդներ, սակայն առանձին-առանձին ի վիճակի չեն դրան ընդդիմանալու։ Մանավանդ Վրաստանում երեք ամերիկյան բազաներ ստեղծելու որոշումից հետո, որով Վրաստանը դառնում է ԱՄՆ-ի առաջատար դաշնակիցը Սևծովյան-Կովկասյան տարածաշրջանում։ Այդ պատճառով էլ Ռուսաստանն ու Թուրքիան պատրաստակամություն են արտահայտում միասին գործելու և նույնիսկ դաշինք ձևավորելու։ Այդ համատեքստում ԱՄՆ-ը ղարաբաղյան հարցում մտահոգ է առայժմ միայն ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի պահպանմամբ, որպեսզի թույլ չտա այդ հարցի լուծումը լոկալ-տարածաշրջանային մակարդակով՝ Ռուսաստան-Թուրքիա-Ադրբեջան հարաբերությունների շրջանակում։ Դա սոսկալի հարված կլիներ ԱՄՆ-ի քաղաքականությանը՝ գործնականում հանգեցնելով ռազմավարական պարտության տարածաշրջանում և ոչ միայն այնտեղ։ Նման զարգացումը, ամերիկացիների կարծիքով, կհանգեցներ տարածաշրջանից ԱՄՆ-ի զգալի դուրսմղման, ինչի արդյունքում Վրաստանը կվերածվեր երկրորդական նշանակության գործընկերոջ։ Իմ կարծիքով, ԱՄՆ-ը կաշխատի ռուսական նախագծի տապալման ուղղությամբ Ղարաբաղի հարցում և դա կանի դասական ձևով։ Սկզբում նրանք կփորձեն համոզել Թուրքիային՝ անտեսելու ռուսական առաջարկները։ Զուգահեռաբար ամերիկացիները կաշխատեն վարկաբեկել Ադրբեջանին՝ առաջարկելով նրան հարցի կարգավորման ավելի լավ տարբերակ։ Հարկ է նշել, որ Թուրքիան շատ մեծ հույսեր ունի այդ առումով, Ադրբեջանը` նույնպես։ Բայց Թուրքիան, հավանաբար, ունի նաև բավական լավ հաշվարկված գործողությունների ծրագիր։ Թուրքերը շատ կողմերով հուսով են, որ ԱՄՆ-ի նախագահական ընտրություններից հետո կստեղծվի նոր իրավիճակ։ Այդպիսի հույսեր ունեն և ռուսները, բայց, այնուհանդերձ, փորձում են իրագործել որևէ, թեկուզ կարճաժամկետ, որոշում Թուրքիայի հետ համատեղ՝ ողջ Հարավային Կովկասի վերաբերյալ։ Առայժմ ռուսները հասկացել են, որ թուրքերը մի քիչ խաբել են իրենց և ժամանակ են ձգում, բայց, այնուհանդերձ, փորձում են առաջ մղել իրենց առաջարկները։ Թուրքիայում տարբեր քաղաքական շրջանակներ դեռևս հուսով են, որ ԱՄՆ-ի հետ հարաբերություններում տեղի կունենա շրջադարձ, կմշակվեն և կիրագործվեն նոր հարաբերություններ այն պայմաններում, երբ Թուրքիան կվարի ինքնուրույն արտաքին քաղաքականություն ԱՄՆ-ի աջակցությամբ։ Սա քիչ հավանական է, որովհետև ամերիկացիները հազիվ թե այդքան մանրանան, քանի որ շատ լավ գիտեն, որ Թուրքիան զգուշանում է ԱՄՆ-ի հետ իրական հակադրության գիծն անցնելուց։ Թուրքիան, ինչպես նախկինում, ԱՄՆ-ի, Եվրամիության և ՆԱՏՕ-ի աջակցության կարիքն ունի, հակառակ դեպքում` տնտեսական և սոցիալական պրոբլեմների հաղթահարման հնարավորություններ չի ունենա և կկանգնի փլուզման եզրին։ Մոսկվայում այս բոլոր «սյուժեները», իհարկե, ուշադրության տակ են պահում և հասկանում, որ Թուրքիայի հետ ռազմավարական հարաբերությունների կառուցումն անհնարին է։ Ներկայումս Մոսկվան Անկարայի հետ հարաբերությունները ձևավորում է բազմաթիվ կարևոր տակտիկական շահերի հիմքի վրա։ Եթե ԱՄՆ-ում նախագահ ընտրվեր Ջոն Մակքեյնը, նրա քաղաքականությունը կդառնար լակմուսի թուղթ թուրք-ամերիկյան նոր հարաբերությունների կառուցման տեսանկյունից։ Բարաք Օբամայի ընտրվելու դեպքում նա չի առաջարկի հրատապ լուծումներ, և ԱՄՆ-ի քաղաքականությունը Թուրքիայի նկատմամբ էական փոփոխություններ չի կրի։ Այնուհանդերձ, ԱՄՆ-ի ու Թուրքիայի հարաբերությունները ոչ մի տարբերակով նոր շնչառություն չեն ստանա։ Այդ պատճառով էլ Թուրքիան շարունակում է իր խաղը Ռուսաստանի հետ՝ ցուցադրելով, թե այլընտրանքային արտաքին քաղաքականության հնարավորություն ունի։ Սակայն հայկական ազգային աղետի համար բոլորովին էլ պարտադիր չէ, որ ռուս-թուրքական հարաբերությունները դառնան ռազմավարական, բավարար է և 3-4 տարվա «ֆլիրտը»։ Մոտ հեռանկարում Ռուսաստան-ԱՄՆ-Թուրքիա «եռանկյունում» ուժերի հարաբերակցությունն այդքան միանշանակ չի լինելու, ինչպես կարող է թվալ, և երեքն էլ դա հասկանում են։ Նշանակում է, որ Թուրքիան շարունակելու է իր դիրքորոշումը հավասարակշռել։ Չի կարելի անտեսել նաև համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամն ու էներգակիրների գների անկումը։ Այդ գործոնը, անկասկած, կազդի Ռուսաստանի արտաքին քաղաքական հավակնությունների վրա։ Ջոն Մակքեյնն ավելի լավ ցույց կտար իրենց տեղը բոլոր այդ «գազավիկներին» ու «նավթագործներին», բայց չի բացառվում, որ նույնը կանի և Բարաք Օբաման։ Նավթագործ-քաղաքագետների բախտը վերջին ժամանակներս առանձնապես չի բերում, բազան շատ թույլ է։ Կարևոր է նաև այն, որ ԱՄՆ-ը պատրաստ է համաձայնություն տալու իրանական գազի արտահանմանը Եվրոպա Թուրքիայի տարածքով և խողովակաշարերով։ Դա իրատեսական է, քանի որ ԱՄՆ-ի համար ավելի ընդունելի է իրանական գազի արտահանումը Եվրոպա, քան Չինաստան և նույնիսկ` Հնդկաստան։ Ի դեպ, եվրոպական վերլուծական կենտրոններում էլ համարում են, որ Թուրքիայի խաղը Ռուսաստանի հետ միայն փաստարկ է Անկարայի ձեռքին՝ Եվրամիության և ԱՄՆ-ի հետ հաջողված երկխոսություն վարելու համար։ Այս ամենը նշանակում է, որ Հայաստանը դեռևս պահպանում է արտաքին քաղաքական մանևրի հնարավորությունները, թեկուզ և պոտենցիալ առումով։
-Ինչպիսի՞ն պետք է լինի Հայաստանի դիրքորոշումը Ղարաբաղի անկումը թույլ չտալու և ազգային աղետից խուսափելու համար։
-Որպես պատասխան կարող է ծառայել ռուսական այն առաջատար քաղաքագետների կարծիքը, ովքեր միշտ կողմ են եղել ղարաբաղյան հիմնախնդրի «սառեցմանը»։ Նրանց գնահատմամբ, անտրամաբանական կլիներ Հայաստանի կողմից նյարդային ռեակցիայի դրսևորումը և ԱՄՆ-ի օգնությանը դիմելը։ Այս իրավիճակում, երբ փորձ է արվում կասկածի տակ դնել Ղարաբաղի պատկանելությունը հայ ժողովրդին, Հայաստանին բավարար է վճռական «ո՛չ» ասել։ Այդ դեպքում Ռուսաստանը չունի ոչ մի փաստարկ և հնարավորություն՝ իր ծրագիրն առաջ մղելու։ Այսինքն՝ նա ավելին չի պնդելու, քան այսօր։ Դեռ մինչև ռուսական շրջանակներում այս տրամադրությունների ճշտումն էլ ես հնարավոր էի համարում նման մոտեցումը։ Բայց ավելի կարևոր է, որ այդպես են կարծում ռուսական վերլուծաբանները։ Որովհետև Ռուսաստանում նաև հասկանում են, որ Վրաստանի նկատմամբ «մեծ հաղթանակը» շատ կողմերով ձևական է, և կցանկանային աշխարհին ցույց տալ «միջազգային իրավունքի» շրջանակներում տեղավորվող նոր որոշումների կայացման և իրագործման իրենց կարողությունը։ Իսկ ղարաբաղյան թեման՝ աշխարհաքաղաքական բաղադրիչով հանդերձ, շատ հարմար տեղավորվում է նաև այդ քարոզչական նպատակների շրջագծում։ Եվ չնայած Ռուսաստանի թվացյալ վստահությանը, նա իրականում ավելի քան զգուշանում է ամերիկացիներից, իսկ դրանից ավելի` զգուշանում է նրանց կողմից տարածաշրջանի երկրներին «հավաքագրելու» հնարավորությունից։ Ցանկացած դեպքում հայոց պատմության մեջ «ռուսական փուլն» ավարտված է։ Եթե անգամ ռուսական այս նախագիծը տապալվի, Ռուսաստանն այլևս չի ընկալվելու իբրև բարեկամ երկիր։ Շատ ափսոս։
-Իսկ եթե Հայաստանը վճռական «ոչ» չասի՞։
-Այդ դեպքում պետք է դադարեցնել Ղարաբաղի հայությանը մատաղացու ոչխարի տեղ օգտագործելու քաղաքականությունը և աշխատել աշխարհում գտնել այնքան փող, որը թույլ կտա նրանց վերաբնակվել Հայաստանի որոշ շրջաններում, իսկ ավելի լավ է՝ այլ երկրներում։ Որովհետև այսօր տպավորություն է ստեղծվում, թե հայերը վախենում են, հիմնավորապես են վախենում և այդ պատճառով էլ անպայման տանուլ կտան։ Անփառունակ և ամոթաբեր ձևով, առանց մի կրակոցի։
ԻՍԿ Ի՞ՆՉ Է ԼԻՆԵԼՈՒ ՀԵՏՈ
ՀԱՅ-ՌՈՒՍԱԿԱՆ ԲԱՐԵԿԱՄՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐՋԱԲԱՆԸ
Իգոր Մուրադյան
Մոռացված ամերիկյան պիեսում, որ կոչվում է «Իսկ հետո՝ լռություն», ծերուկ Կուպերը, հիսուն տարվա համատեղ կյանքից հետո հրաժեշտ տալով իր կնոջը, ասում է. «ՈՒրախ էի, տիկին Կուպեր, Ձեզ հետ ծանոթանալու համար»։ Կուպեր ամուսիններին միմյանցից բաժանեցին իրենց սեփական երեխաները, ինչը հատուկ դրամատիզմ է մտցնում իրադրության մեջ։ Հայ-ռուսական հարաբերություններում, իսկապես, շատ է եղել դրականը, և հայերը, անշուշտ, ուրախ են, որ հաջողություն ունեցան ծանոթանալու ռուսների հետ։
ԽՍՀՄ-ի վերակառուցման սկզբնական շրջանում Մոսկվային միանգամայն ձեռնտու էր ոչ մեծ, հազիվ նկատելի հասարակական շարժումը հայկական միջավայրում՝ կապված ղարաբաղյան խնդրի հետ։ Մոսկվան միանգամայն թույլատրելի էր համարում հայերի միկրոսկոպիկ և կառավարելի դժգոհությունը Լեռնային Ղարաբաղի հետ կապված։ Մանավանդ որ ԱՄՆ-ի ԿՀՎ-ի, ինչպես նաև բրիտանական և թուրքական հատուկ ծառայությունների դոսիեներում ղարաբաղյան խնդիրը, որպես ԽՍՀՄ-ի ներսում լուրջ պրոբլեմ, չէր դիտարկվում և չէր պարունակում ինչ-որ էական քաղաքական ներուժ։ Մոսկվայում, Վաշինգտոնում, Լոնդոնում ու Անկարայում հայերին դիտարկում էին իբրև պատմության մեջ տանուլ տված ազգ, որը դատապարտված է լուռ համաձայնության իրեն վերագրված ճակատագրի հետ։ Սակայն այն բանից հետո, երբ ղարաբաղյան շարժումը ձեռք բերեց լայն զանգվածային բնույթ, Մոսկվայում սկսեցին համարել, որ Հայաստանի ու Ադրբեջանի ղեկավար վարչակազմերի հետ իրենց հարցերը լուծելուց հետո այդ շարժումը հնարավոր կլինի մարել։ Այսպես թե այնպես, Ռուսաստանը, այսինքն՝ գործնականում ամբողջ ռուսական հասարակությունը, ռուսական մտավորականությունը ղարաբաղյան շարժումն ընկալեցին իբրև թշնամական շարժում՝ ուղղված կայսրության փլուզմանը։ Շարժման ակտիվիստները չկարողացան աջակցություն ստանալ ռուսական հասարակության որևէ խմբի կողմից։ Խորհրդային ԶԼՄ-ները գերակատարում էին սովետական ղեկավարության հանձնարարականը` հայկական շարժումն անարգանքի սյունին գամելու հարցում։ Հայ ժողովուրդը երբեք չի մոռանա 1989-91 թթ. ռեպրեսիաները, խորհրդային և ռուսական զորքերի 1991 և 1992 թվականների պատժիչ գործողությունները Լեռնային Ղարաբաղի հայ ազգաբնակչության նկատմամբ, ինչը հանգեցրեց Հյուսիսային Արցախի կորստին, ոչնչացվեց շուրջ 40 հայկական բնակավայր, զոհվեց շուրջ 1000 հայ։ Այդ իսկ պատճառով, Ռուսաստանի հետ հարաբերություններ կառուցելով, չպետք է մոռանալ, որ հայ ժողովրդի պատմական ռուսական կողմնորոշման ավարտի սկիզբը դրվեց հենց Լեռնային Ղարաբաղից։
Ժամանակակից Ռուսաստանն իրենից ներկայացնում է մի երկիր, ուր իշխանությունը զգալի չափով ապակենտրոնացված է, և պետությունը կառավարում են միանգամից մի քանի իշխանական կենտրոններ, որոնք ներկայացնում են արդյունաբերական, հումքային, էներգետիկ, տեղեկատվական, ինֆորմացիոն-հետախուզական և պաշտպանական կորպորացիաները։ Այդ իսկ պատճառով Ռուսաստանի ինչպես ներքին, այնպես էլ արտաքին քաղաքականության մեջ մանիպուլյացիաների իրականացումը մեծ դժվարություն չի ներկայացնում։ 1994-ից հետո տարբեր փուլերում ինչպես Մոսկվայում, այնպես էլ Ռուսաստանի որոշ հարավային տարածաշրջաններում ձևավորվել են լոբբիստական խմբավորումներ, որոնք աջակցում էին Ադրբեջանին կամ էլ իրականացնում հակահայկական քաղաքականություն։ Այդ խմբավորումները տարբեր ժամանակներում գլխավորել են Վլադիմիր Գուսինսկին, Ֆիլիպ Բաբկովը, Եվգենի Պրիմակովը և ուրիշներ։ Հիշյալ խմբավորումները խոշոր գումարներ են ստացել Հեյդար Ալիևից և Իլհամ Ալիևից։ Լոբբիստական նպատակներով ակտիվորեն օգտագործվում էր նաև «Լուկօյլ» կոնցեռնի նախագահ Վագիթ Ալեքպերովը, որն այսօր դարձել է Ռուսաստանում ադրբեջանական լոբբիի առանցքային դեմքը և սերտ ինտեգրացված է երկրի քաղաքական ղեկավարության հետ։ Բայց «հայերի երջանկությունը» այն էր, որ Եվգենի Պրիմակովին Ռուսաստանի վարչապետի պաշտոնից հեռացնելուց հետո ադրբեջանամետ լոբբիստներից ոչ մեկը Մոսկվայի բարձրագույն իշխանական շրջանակներում առանց մրցակիցների գործելու հնարավորություն չունեցավ։
Վլադիմիր Պուտինի՝ Ռուսաստանի նախագահ ընտրվելուց հետո տեղի ունեցավ ռուսական արտաքին քաղաքականության սկզբունքային սրբագրում։ Ռուսաստանի տարածաշրջանային քաղաքականությունը 2000-ի կեսերից մինչ այժմ գտնվում է ակտիվ բանավիճային փուլում, և այդ բանավեճն ընթանում է բառացիորեն Ռուսաստանի նախագահի «նախաբաղնիքում»։ Բանավեճի էությունը շատ կողմերով պայմանավորված է նրանով, թե ինչպիսին պիտի լինի Ռուսաստանի քաղաքականությունը հակամարտող տարածաշրջաններում։ Այսինքն` այն պիտի լինի պարիտետի կամ հավասարակշռությա՞ն քաղաքականություն, որն ավանդական է Մոսկվայի համար, թե՞ պետք է հենվի առաջնահերթությունների վրա։ Պարիտետի կամ հավասարակշռության քաղաքականություն իրեն կարող էր թույլ տալ ԽՍՀՄ-ը, բայց ոչ ներկա Ռուսաստանը։ Հավասարակշռության քաղաքականությունը, որն ուղեկցվեց ուշացումներով, անհամաչափությամբ, անհետևողականությամբ և աջակցություն չգտավ ռուսական հասարակության ներսում, այսօր հանգեցրել է բացարձակ տապալման Բալկաններում, կորսված են Ռուսաստանի բոլոր դիրքերը Մերձավոր Արևելքում, անվստահություն կա անգամ այնպիսի տերությունների կողմից, ինչպիսիք են Իրանը կամ Հնդկաստանը։ Պարիտետային սպեկուլյացիաների փորձերը Մոսկվային հանգեցրին Ռուսաստանի դերի վերագնահատման նույնիսկ այնպիսի փոքր հանրապետությունում, ինչպիսին Աբխազիան է և, առհասարակ, ամբողջ Հյուսիսային Կովկասում։ Սակայն Վլադիմիր Պուտինի քաղաքականությունն ընդամենը «անցումային» էր հետելցինյան Ռուսաստանում, և այդ փուլը կարծես ավարտվում է։
Ռուսաստանը Հարավային Կովկասում և աշխարհում զարգացող վերջին իրադարձություններն ընկալում է իբրև իր «աստեղային ժամ» և փորձում առաջարկել Հայաստանին ոչ այլ ինչ, եթե ոչ ազգային աղետ՝ Լեռնային Ղարաբաղն Ադրբեջանին վերադարձնելու տարբերակով։ Այդ նախագիծը, որը ռուսական առաջատար և պաշտոնական քաղաքագետի բնորոշմամբ «փլուզման դատապարտված հոտած գործ է», Ռուսաստանում ադրբեջանական լոբբիստների փոխանցմամբ, սպիտակ թելերով «կարվել» է նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևի շրջապատում։ Հիմա արդեն առավել պատասխանատու ռուսական պաշտոնյաները, այդ թվում՝ հետախուզական ծառայությունների, ինչպես նաև երիտասարդ դիվանագետները, որ մտածում են ոչ Երևանի կամ Բաքվի ռեստորանների մասշտաբով, գիտակցում են, որ գործընթացների ազդեցությունը շատ ավելի լայն է, քան Հարավային Կովկասի տարածաշրջանը։ Նրանք արդեն գիտակցում են ռուս-հայկական հարաբերություններում պրոբլեմների առկայությունը և այն, որ նախկին հարաբերություններն ու վստահությունը չեն լինելու երբեք։ Այդ «ընկալումը» Մոսկվայում պատասխանատու որոշումների կայացման տեսանկյունից այսօր քիչ նշանակություն ունի, քանի որ ռուսական քաղաքական գործիչներն ու նրանց ծրագրավորողների «կոմպանիան» իրենցից ներկայացնում են ոչ այլ ինչ, եթե ոչ մանր առևտրականներ՝ մաշկային շահերից բխող «առաջնահերթություններով»։ Սակայն, այսպես թե այնպես, Ռուսաստանը դեռ բախվելու է շատ խնդիրների՝ կապված Հայաստանի ու հայերի հետ։ Նախկինում երբեք հայկական միջավայրից դուրս եկած հայերը չեն գործել ընդդեմ Ռուսաստանի։ Նույնիսկ օսմանները նկատել են, որ եթե սուլթանի մերձավոր շրջապատում եղել են ազդեցիկ հայեր, ապա ռուս-թուրքական հարաբերությունները բարելավում են արձանագրել։ Հիմա ինչ-որ կշիռ ունեցող հայերն աշխարհում ակտիվորեն գործելու են ընդդեմ Ռուսաստանի։
Մոսկվան այսօր փորձում է օգտվել ամերիկյան քաղաքականության մեջ առաջացած դադարից, Եվրոպայի շփոթվածությունից և այդպիսով իրագործել Ղարաբաղի հանձնման իր ծրագիրը։ Դա անել չի հաջողվի, որովհետև թույլ չեն տա։ Թույլ չեն տա ամերիկացիները, ովքեր շատ արագ, ուղղակի վայրկենապես արձագանքեցին այդ փորձերին, քանի որ հասկացան. ղարաբաղյան խնդրի լուծումը ռուսական սցենարով հանգեցնելու է ԱՄՆ-ի կարևորագույն դիրքերի կորստին տարածաշրջանում՝ առաջացնելով ավելի մեծ բարդություններ թուրք-ամերիկյան հարաբերություններում։ Հարկ է ընդգծել, որ ամերիկացիներն ակնհայտորեն թերագնահատեցին ղարաբաղյան խնդրի տարածաշրջանային և միջազգային նշանակությունը, մինչև համոզվեցին, որ ղարաբաղյան թեման իրենց կողմից չվերահսկվող կառուցվածքի կարևոր տարր է։ Հիմա ԱՄՆ-ը սպասողական կեցվածք է որդեգրել և բավարարվում է ծաղրական ռեպլիկներով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հնարավոր լուծարման վերաբերյալ։ Այսինքն՝ հանդես է գալիս իբրև կողմ քաշված դիտորդ, բայց իրականում կիրառում է նույն մարտավարությունը, որն իրեն լիովին արդարացրեց Վրաստանի պարագայում։ Այնտեղ ԱՄՆ-ն ուղղակի ներքաշեց Ռուսաստանին Վրաստանի տարածք և դա դարձրեց կարևորագույն փաստարկ եվրոպական գործընկերների հետ բանակցություններում՝ իր ռազմական ներկայությունը Սև ծովում և Հարավային Կովկասում ուժեղացնելու տեսանկյունից։ Հիմա ամերիկացիները հաճույքով հետևում են, թե ինչպես Ռուսաստանը միանգամայն կամավոր ներքաշվում է տապալման դատապարտված գործընթացի մեջ, որի արդյունքում կորցնելու է իրական դիրքերը տարածաշրջանում՝ ձեռք բերելով կասկածելի և պատրանքային առավելություններ։
Հազիվ թե մոտ ապագայում Հայաստանը հայտարարի ԱՊՀ ՀԱՊԿ կազմում իր մասնակցությունը դադարեցնելու, Գյումրիի ռազմական բազայի վերաբերյալ, ինչպես նաև հայ-ռուսական «Մեծ պայմանագիրը» վերանայելու մասին։ Հայաստանն ու Ռուսաստանը դեռ երկար ստիպված կլինեն հանդուրժել միմյանց։ Ռուսական քաղաքական միջավայրում լայն տարածում գտած ձևակերպումները, թե Հայաստանն իբրև գործընկեր այլևս հետաքրքիր չէ Ռուսաստանի համար, և, ըստ այդմ, սերտ հարաբերությունների պահպանումն անիմաստ է, շուտով կդառնան կոսմետիկ հնարքներ, եթե անգամ նման տեսակետներ գոյություն ունեն, ոչ հրապարակային կտրվածքով դրանք կդառնան բացարձակապես անիմաստ։ Հայաստանին ստիպել հանձնել Ղարաբաղը` անհնարին է, դա ակնհայտ իրողություն է և լավ դաս կդառնա ուսուցում անցնող ռուսական քաղաքական գործիչների համար, ովքեր ոչ թե քաղաքականությամբ պետք է զբաղվեին, այլ կերոսինի առևտրով։ Ղարաբաղյան թեման կարող էր դառնալ գերազանց վարժահարթակ ցանկացած ազգության և կարգավիճակի քաղաքական գործիչների համար։ Բայց ռուսական քաղաքական գործիչները սկզբունքորեն ընդունակ չեն օգտվելու դրանից։ Այն տհաճությունները, որ եղել են Ղարաբաղի պատճառով, մոռացել են միայն հայերը (իհարկե, ոչ բոլորը)։ Սակայն ռուսների համար այն շարունակում է մնալ մեծ վիրավորանքից առաջացած ու չփակված վերք։ Ղարաբաղյան թեման ռուսական գիտակցության մեջ «ռումբ է՝ ժամանակին դրված իրենց կայսրության հիմքում»։ Այն վերածվել է որոշակի սինդրոմի ռուսական գենետիկական կոդում։ Եվ այժմ ռուսական նախագծի հետ կապված հայկական դժգոհությանը փաստարկված պատասխան չգտնելով, ռուսական քաղաքագետներն ու քաղաքական գործիչները սկսել են վերհիշել ոչ միայն ղարաբաղյան շարժումը, որն իրենց այդքան տհաճություններ պատճառեց, այլև ռուսական լիբերալներին, որոնց հետ ախպերանում էր Հայաստանի նախկին ղեկավարությունը։ Բոլոր հնարավոր առաջնահերթ և երկրորդական տարբերակներից բացի, որ հնարավոր են ռուսական նախագծի հետ կապված, պետք է անպայման նկատի ունենալ քաղաքական-զգացմունքային վերաբերմունքը, որն ունեն ռուսները ղարաբաղյան թեմայի հետ կապված, և այն զգալի ատելությունը, որը չեն թաքցնում։ Ղարաբաղը նրանց հիշեցնում է իրենց ռազմավարության առաջին տապալումներից մեկը և նույնիսկ կայսերական աշխարհընկալման ֆիասկոն։ Ռուսները միշտ Ղարաբաղի հայկական պատկանելությունը համարել են ժամանակավոր երևույթ, որ իրենց ռազմավարական ռեզերվում է և կարող է լինել միայն ռեսուրս իրենց շահերի բավարարման համար։ Հիմա Վրաստանի նկատմամբ «մեծ հաղթանակից» հետո նրանց թվում է, թե ժամանակն է հաշիվները մաքրելու Ղարաբաղի հետ։
Հետաքրքրության է արժանի մի կարևոր հանգամանք այս ողջ խառնաշփոթում, և իրավաչափ հարց է, թե ինչպիսի բազային նախադրյալներից ելնելով են որոշել, թե հայերը հենց այնպես ազերիների ոտքի տակ կտան Ղարաբաղը։ Սա սկզբունքորեն այլևս հռետորական հարց է, բայց երկար տարիների կտրվածքով, հատկապես վերջին շրջանում, հայկական հասարակությունը (եթե այդպիսին գոյություն ունի) իր գործողություններով աշխարհի չորս կողմերում հաստատել է, թե հայերը համառ ապուշներ չեն և հանուն հանգիստ կյանքի ու բարենպաստ իմիջի, գործնականում ամեն ինչի պատրաստ են։ Բազմաթիվ, այսպես կոչված, փորձագետներ, վարչարարներ, պատգամավորներ, քաղաքական գործիչներ ու կուսակցություններ, ամենաթողության պայմաններում և նույնիսկ առանց պարտադրանքի, արտահայտել են ամոթաբեր համաձայնողական դիրքորոշում։ Դա նրանց համար լավ ընդունելություն էր ապահովում ինչ-որ հարմար ու հեղինակավոր տեղերում, հարմարավետ մայրաքաղաքներում, ապահովում արտաքին դրամաշնորհներ և ոչ աղքատ ապրելակերպ։ Ապշել կարելի է հատկապես, այսպես կոչված, տարբեր «վերլուծական» կենտրոնների և ոչ կառավարական կազմակերպությունների փորձագետների գործունեությունից, որոնք մի կտոր շոկոլադի և «կոպենհագեններ» հերթական գործուղման համար պատրաստ են եղել պատվիրատուների համար թխել ցանկացած բան՝ հանդուրժողականության և հաշտեցման ոգով։ Եվ այդ դեգեներատներն արդեն այնքան շատ են, որ իրենց մասին կարող են հայտարարել իբրև հայկական հասարակության։ Կոչենք իրերն իրենց անուններով, եթե խոսում ենք ներկայիս հայ հասարակության և հայ ինտելեկտուալների մասին, քանզի այդ շրջանակից դուրս հասարակություն չկա։ Այդպիսիներն էլ ընդունակ չեն հասկանալու, որ հայկական քաղաքական դասակարգի, այդ թվում՝ իրենց, բարեկեցությունը, իրականում խարսխված է ԽՆԴՐԻ վրա։ Այն ԽՆԴՐԻ, որն էլ հենց հայկական գաղափարախոսությունն է ու հայկական ազգային շահերը՝ ոչ մի կերպ չտեղավորվող գոյություն ունեցող գաղափարաքաղաքական որևէ ռազմավարության մեջ։ Ղարաբաղյան հարցն այդ խնդրի մի մասն է միայն։ Եվ ահա այդ վերջացած մազոխիստները, որ բազմացել են չկռտած շների նման, ողորմություն են ստանում արտասահմանից ու իրենց երևանյան տերերից միայն այն բանի համար, որ ղարաբաղյան խնդիրը դեռևս գոյություն ունի, և եթե այն չլիներ, իրենք պիտանի էին միայն աղբահավաքությամբ զբաղվելու։ Ըստ այդմ, ի՞նչ կարելի է սպասել այդ ամբոխից, որը փորձում է ներկայանալ իբրև «քաղաքացիական հասարակություն» և, այդքանով հանդերձ, տեղեկատվություն ու գաղափարներ է ստանում կիսագրագետ «Ռեգնում» գործակալությունից, որը ռուսական գործիք է՝ նախատեսված կովկասյան ազգության դեմքերի համար։ Եվ այդքանից հետո այդ մարդիկ բոլոր ջանքերը գործադրում են այս խնդրից ազատվելու համար։ Այն ժամանակներում նրանց կկոչեին վհուկներ և սատանիստներ, ինչը ճշմարտությունից հեռու չէ։ Քանզի միայն նզովյալները կարող են այդպես ատել ոչ միայն իրենց հայրենիքը, այլև իրենք իրենց։
Ժամանակակից էլիտաները պարզունականացման այնպիսի անհույս հանգրվանում են, որ ընդունակ չեն օգտվելու նույնիսկ մակերեսի վրա գտնվող քաղաքական հնարավորություններից։ Էլիտաները միայն դատարկաբանում են աշխարհաքաղաքականության և աշխարհառազմավարության մասին՝ գործնականում անտաղանդ կերպով արձագանքելով արտաքին մարտահրավերներին։ Ռուսաստանում այսօր հրատարակված է անհաշիվ տպաքանակով գրականություն «աշխարհաքաղաքականության» և այլնի մասին։ Գործնականում, սակայն, ռուսները վախենում են աշխարհաքաղաքականությունից։ Այն նրանց ներկայանում է իբրև շքեղություն աղքատության մեջ, իմաստազուրկ և գեղեցիկ «գլամուրային» հեքիաթ, որը չի համապատասխանում իրենց տրամաբանությանը։ Բոլոր այդ ողորմելի ջանքերը, որ միտված են ռուս ժողովրդի նկատմամբ պատմական անարդարության ուղղմանը, ծիծաղելի են, եթե նկատի ունենանք, թե ինչպիսի ահռելի խնդիրներ պետք է լուծի Ռուսաստանը, որպեսզի կարողանա գոյատևել իբրև պետություն, առավել ևս՝ հզոր տերություն։ Ռուսաստանը գտնվում է կաղապարված պատկերացումների և հասկացությունների ազդեցության ներքո, որոնք գեներացված են ոչ թե այսօր ակտուալ քաղաքական էլիտայի կողմից, այլ նախորդ կայսերական սերունդների ժառանգությունն են։ Ռուսաստանը խուճապային վախ ունի այն կապակցությամբ, որ կարող է գտնվել քիչ թե շատ հասկանալի, թեկուզ և համեստ, աշխարհաքաղաքական դիրքերում, որոնք ստեղծվել են ինքնաբերաբար և առանց հատուկ ջանքերի։ Այդ դիրքերը հնարավորություն են տալիս խաղալու ինչպես արտաքին աշխարհում, այնպես էլ սեփական հասարակության մեջ և այդ խաղը ներկայացնելու իբրև հայրենասիրական քաղաքականություն։ Չնայած մշտական ռազմական հակամարտություններին, որոնց մեջ պարբերաբար ներքաշվում է Ռուսաստանը, «ժամանակի հերոսներն» այնտեղ չեն դարձել ռուս զինվորները կամ նույնիսկ գեներալները, որոնք պաշտպանում են երկրի սահմաններն ու անվտանգությունը։ Հերոսներն այնպիսի առաջադեմ տղաներն են, ինչպիսիք են Վ. Գուսինսկին, Մ. Խոդորկովսկին կամ Ռ. Աբրամովիչը։ Հերոսական այսպիսի պարադիգմով կարելի է միայն խոսել աշխարհաքաղաքականության մասին, ոչ թե զբաղվել դրանով։ Ռուսական հասարակությունն այսօր հայտնվել է արհեստականության, երեսպաշտության ու խաբեության անդունդում և աշխարհաքաղաքականությամբ զբաղվելու փոխարեն կարող է մտահոգ լինել միայն առաջիկա ընտրություններով։ Այդ իսկ պատճառով Հայաստանից, իբրև գործընկերոջից, հիասթափվածության մասին կարելի է խոսել միայն քողարկված քարոզչության ծիրում։ Ռուսաստանը շարունակելու է աջակցել Հայաստանին նույնիսկ այն դեպքում, եթե Հայաստանը դառնա ՆԱՏՕ-ի և Եվրամիության անդամ։ Որովհետև հակառակ դեպքում ռուսների նոր ընկեր-տղերքը՝ թուրքերը, կանցկացնեն նոր սահմաններ, որոնք լավագույն դեպքում կանցնեն Ռոստով-Աստրախան գծով, եթե ոչ ավելի հյուսիսով։ Բայց դրա համար Հայաստանը պետք է լինի իրական գործընկեր, ոչ թե «արտաքնոցի թուղթ», և վերջապես հայտարարի, որ անթույլատրելի է ռուսական ժամանակակից զենքով Ադրբեջանին զինելը, հակառակ դեպքում հայ-ռուսական ռազմավարական գործընկերությունն իմաստազրկվում է։
Ռուսաստանն իրապես վախեցած է նույնիսկ սեփական քայլերից, և նրա ղեկավարությունը բավական շփոթված է ու չի կարողանում իմաստավորել նոր իրավիճակը, որում հայտնվել է իր երկիրը Վրաստանով մեկ ռուսական զինվորականների զբոսանքից հետո։ «Մեծ հաղթանակից» քիչ անց պարզվեց, որ ռուսական ղեկավարությունը չի կարողանում օգտագործել նույնիսկ դա և խուճապահար սպասում է ԱՄՆ-ում նոր վարչակազմի իշխանության գալուն։ Եվրասիական տերություն լինելու հավակնություններ ունեցող Ռուսաստանի քաղաքական գործիչներին չեն ուրախացնում Հարավային Կովկասում նոր ձեռքբերումները, իսկ Աբխազիան գնալով ավելի է վերածվում գլխացավանքի՝ կապված Թուրքիայի նախապատրաստած «չերքեզական նախագծի» հետ, որն իբրև ռումբ դրված է ռուսական նախագծի տակ։ Միկրոսկոպիկ Աբխազիան այսօր ոչ պակաս աշխարհաքաղաքական հավակնություններ է ցուցաբերում, քան նույն Ռուսաստանը, և Մոսկվայում կամաց-կամաց սկսում են հասկանալ, որ «Աբխազիան» ընդամենը մի մասն է բրիտանաամերիկյան Սևծովյան-Կովկասյան նախագծի։ Օվկիանոսյան տերությունները վաղուց են որոշել դուրս բերել Աբխազիան Վրաստանի կազմից՝ Սև ծովում և Հյուսիսային Կովկասում իրենց ծրագրերն իրագործելու համար, ինչը և թույլ է տալիս Ռուսաստանը։ Ահա և մեծ տխմարության մի փոքրիկ օրինակ, և հիմա տխմարության մեջ թարմություն մտցնելու համար Մոսկվան որոշել է զբաղվել Ղարաբաղով, առանց հասկանալու, թե ինչպես կարելի է հանձնել այն, ինչը քեզ չի պատկանում։ Բայց, հավանաբար, ինչ-որ մեկը երկար ժամանակի կտրվածքով համոզել է ռուսներին, թե Ղարաբաղն իրենց է պատկանում և հիմա ստիպված կլինի հակառակը համոզել։ Ինչպիսին էլ լինեն հայ-ռուսական հարաբերություններն ապագայում, Ռուսաստանը չի հրաժարվի Ղարաբաղը Հայաստանից խլելու փորձերից, որպեսզի ապացուցի, թե ոչ մի նախագիծ հնարավոր չէ իրագործել առանց իր համաձայնության։ Եվ դրանից խուսափելու համար անհրաժեշտ է Մոսկվայի առջև դնել ԼՂՀ անկախության ճանաչման հարցը, թեկուզ և դա վերոնշյալ փորձերի դադարեցման երաշխիք չի կարող լինել։
Այսպիսով, Ռուսաստանը համեստ աշխարհաքաղաքական հնարավորությունների երկիր է, և դա այն է, ինչ պետք է Հայաստանին։ Սակայն չի նշանակում, որ այդ համեստ աշխարհաքաղաքական հնարավորությունները վտանգավոր չեն։ Կարևորագույն ուղղություններով Ռուսաստանի կողմից գլոբալ ճեղքումն ավելի նախընտրելի կլիներ, բայց այստեղ-այնտեղ հասցվող մանր ինքնաբուխ հարվածներն այդ ոճի տրամաբանության մեջ շատ վտանգավոր են։ Միանգամայն սպասելի է, որ Ռուսաստանը պատերազմ հրահրի Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև։ Ռուս-վրացական հակադրության ժամանակ Ռուսաստանը Հայաստանից բացարձակ ինքնազոհության սպասումներ ուներ և այժմ ցուցադրում է իր մեծ հիասթափությունը։ Երես առած և ճակատագրական պարտությունը գիտակցող մոսկովյան տեղային քաղաքագետների համար այդպիսի վիրավորանքը միանգամայն բավարար է փորձելու համոզել Հայաստանին ու Ադրբեջանին, ինչպես նաև Ֆրանսիայի նախագահ Նիկոլա Սարկոզիին, թե առանց Ռուսաստանի մասնակցության և անմիջական ռազմական ներկայության Ղարաբաղում անհնար է խաղաղության պահպանումը։ Ռուսաստանն ակնհայտորեն ցույց տվեց, որ կարող է զոհել ազգային շահերը, բայց ոչ իր միակ գործընկերոջը Հարավային Կովկասում, և դա բավարար է ռազմական գործողություններ սկսելու հարցում նրա համաձայնությունը ստանալու համար։ Ճիշտ է, Ադրբեջանը խիստ վախենում է դրանից, բայց գործընթացները կարող են վերահսկելի լինել այլ առումով։ Այսինքն՝ պատերազմը կարող է սկսվել միայն Ռուսաստանի և Թուրքիայի փոխադարձ համաձայնության պայմաններում, քանի որ Ադրբեջանը պատերազմը կվերսկսի միայն Անկարայի ազդանշանով։ Արդյոք դա պե՞տք է Թուրքիային։ Այս դեպքում Թուրքիայի դիրքորոշումը լիովին կախված է լինելու ոչ թե Ռուսաստանի հետ հարաբերություններից, այլ Եվրամիության ու ԱՄՆ-ի հետ փոխհարաբերություններում առկա խնդիրներից։
ՂԱՐԱԲԱՂԻՆ ԴՈՒՐՍ ՄՂԵՑԻՆ ԲԱՆԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ±Ց
[11:46] 04 Նոյեմբերի, 2008
Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կար•ավորման վերաբերյալ Սերժ Սար•սյանի, Իլհամ Ալիեւի եւ Դմիտրի Մեդվեդեվի Մոսկվայում ստորա•րած հռչակա•րում տեղ •տած որոշ ձեւակերպումներ, ըստ ՙՊոլիտէկոնոմիա՚ քաղաքական, տնտեսական եւ իրավական հետազոտությունների ինստիտուտի, մտահո•ության տեղիք են տալիս: Կազմակերպությունը հանդես է եկել հայտարարությամբ, որում մասնավորապես ասվում է.
ՙ1. Հռչակա•րի առաջին կետում մասնավորապես նշված է, որ ՙհակամարտության կար•ավորումը իրականացվելու է միջազ•ային իրավունքի նորմերի ու սկզբունքների, եւ այդ շրջանակներում ընդունված որոշումների ու փաստաթղթերի հիման վրա՚
Հիշեցնենք, որ 2008 թ մարտի 14-ին Միավորված ազ•երի կազմակերպության •լխավոր ասամբլեայի 62-րդ նստաշրջանում ընդունվել էր թիվ 62/243 որոշումը (Իրավիճակը Ադրբեջանի օկուպացված տարածքներում), որով մասնավորապես ճանաչվել էր Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը միջազ•այնորեն ընդունված սահմաններում, ինչպես նաեւ պահանջ էր ներկայացվել հայկական ուժերի Ադրբեջանական հանրապետությունից ամբողջական, անվերապահ եւ անհապաղ դուրս բերման մասին: Եվ եթե այժմ Սերժ Սար•սյանը Մոսկովյան հռչակա•րով համաձայնել է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության քաղաքական կար•ավորումը տեսնել մինչ այժմ ընդունված Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությանը վերաբերող միջազ•ային փաստաթղթերի հիման վրա, ապա դա նշանակում է, որ Ադրբեջանը այժմ հնարավորություն է ստացել բանակցային •ործընթացի հիմքում դնել նաեւ ՄԱԿ-ի վերը նշված որոշումը: Սա չի բխում Հայաստանի Հանրապետության եւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության շահերից եւ կարող է նպաստել Ադրբեջանի կողմից առաջ քաշվող տարածքային ամբողջականության սկզբունքի կիրառմանը:
2. Անկախ այն հան•ամանքից, թե ինչպիսի •ործընթացի սկիզբ կդնի Մոսկովյան հռչակա•րի ստորա•րումըª մտահո•իչ է այն հան•ամանքը, որ Հայաստանի Հանրապետությունը, ՀՀ նախա•ահ Սերժ Սար•սյանի ստորա•րությամբ, վավերացրել է մի փաստաթուղթ, որտեղ բացակայում է Լեռնային Ղարաբաղի ներկայությունըª ի դեմս ԼՂՀ պաշտոնական ներկայացուցչի ստորա•րության:
Նկատենք, որ մինչ այժմ •ոյություն չի ունեցել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությանը առնչվող հակամարտության կար•ավորման որեւէ այլ փաստաթուղթ, որտեղ բացակայի ԼՂՀ պաշտոնական ներկայացուցչի ստորա•րությունը: Սա նշանակում է, որ ՀՀ ղեկավարությունը դե յուրե ընդունել է ԼՂՀ-ի բանակցային •ործընթացից դուրս մղվելու փաստը եւ դրանով իսկ հետա•այում բարդանալու է բանակցային որեւէ փուլում ԼՂՀ-ի ներ•րավման •ործընթացը: Ավելորդ չէ նշել, որ եւ° Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի, եւ° Ռոբերտ Քոչարյանի նախա•ահության օրոք չի ստորա•րվել հակամարտությանը վերաբերող որեւէ փաստաթուղթ, որտեղ բացակայի ԼՂՀ ներկայացուցչի ստորա•րությունը: Նրանց կողմից մշտապես հայտարարվել է, որ Հայաստանը չի •նա որեւէ համաձայնա•րի ստորա•րմանը, եթե այդտեղ բացակայի ԼՂՀ ժողովրդի կամքը:
Հիշեցնենք, որ եւ° 1994 թվականի մայիսի 5-ի Բիշքեկյան արձանա•րության, եւ° 1994 թվականի մայիսի 9-ին, 10-ին եւ 11-ին Բաքվում, Երեւանում, իսկ այնուհետեւ Ստեփանակերտում ստորա•րված ՙՀրադադարի մասին՚ փաստաթղթում առկա են ԼՂՀ-ի պաշտոնական ներկայացուցիչների ստորա•րույթունները: Այսինքն այդ փաստաթղթերով ամրա•րված է ԼՂՀ-ն որպես հակամարտության լիիրավ սուբյեկտ: Ավելացնենք, որ նշյալ փաստաթղթերում կան նաեւ ադրբեջանական կողմի պաշտոնական ներկայացուցիչների ստորա•րությունները: Այսինքն Ադրբեջանը առնվազն դե ֆակտո ճանաչել էր ԼՂՀ-ի միջազ•ային իրավասուբյեկտությունը: Այժմ արդեն, Մոսկովյան հռչակա•րի ստորա•րումից հետո, ադրբեջանական կողմը ձեռք է բերել մի փաստաթուղթ, որով չեզոքացվել է ՀՀ եւ ԼՂՀ նախկինում ձեռքբերված դիվանա•իտական հաջողությունները:
Կոչ ենք անում ԼՂՀ խնդրով մտահո• բոլոր կազմակերպություններին եւ անհատներին, ի վերջո նաեւ մեր ողջ ժողովրդինª իրենց ուժերը համախմբել ազ•ային անվտան•ության համակար•ին սպառնացող վտան•ները չեզոքացնելու նպատակով՚:
http://www.a1plus.am/am/?page=issue&iid=65738
Декларация Азербайджанской Республики, Республики Армения и Российской Федерации
Президенты Азербайджанской Республики, Республики Армения и Российской Федерации, встретившись 2 ноября 2008 года в Москве по приглашению Президента Российской Федерации,
предметно и содержательно обсудив в атмосфере конструктивности состояние и перспективы урегулирования нагорнокарабахского конфликта политическими средствами, путём продолжения прямого диалога между Азербайджаном и Арменией при посредничестве России, США и Франции в качестве Сопредседателей Минской группы ОБСЕ,
1. Заявляют, что будут способствовать оздоровлению ситуации в Южном Кавказе и обеспечению установления в регионе обстановки стабильности и безопасности путем политического урегулирования нагорнокарабахского конфликта на основе принципов и норм международного права и принятых в этих рамках решений и документов, что создаст благоприятные условия для экономического развития и всестороннего сотрудничества в регионе.
2. Подтверждают важное значение продолжения Сопредседателями Минской группы ОБСЕ посреднических усилий с учётом их встречи со сторонами в Мадриде 29 ноября 2007 года и последующих дискуссий в целях дальнейшей разработки основных принципов политического урегулирования.
3. Соглашаются, что достижение мирного урегулирования должно сопровождаться юридически обязывающими международными гарантиями всех его аспектов и этапов.
4. Отмечают, что президенты Азербайджана и Армении договорились продолжить работу, в том числе в ходе дальнейших контактов на высшем уровне, над согласованием политического урегулирования нагорнокарабахского конфликта и поручили своим министрам иностранных дел активизировать дальнейшие шаги в переговорном процессе во взаимодействии с Сопредседателями Минской группы ОБСЕ.
5. Считают важным поощрять создание условий для реализации мер по укреплению доверия в контексте усилий по урегулированию.
http://www.kremlin.ru/text/docs/2008/11/208670.shtml
«Թռչնային լեզվով»
Ինչպես եւ սպասվում էր, նոյեմբերի 2-ին Մայենդորֆում երեք երկրների նախագահների կողմից ստորագրված Հռչակագիրը հնարավորություն տվեց Հայաստանում թե՛ իշխանությանը եւ թե՛ ընդդիմությանը միաժամանակ պնդել, որ այդ փաստաթուղթը մեկին մեկ հաստատում է իրենց դիրքորոշումն ու կանխատեսումները: Այսինքն՝ Ալիեւի, Սարգսյանի եւ Մեդվեդեւի ստորագրած փաստաթուղթը մեր ընդդիմությանը եւս մեկ առիթ տվեց բացականչելու՝ «Ըհը՜, տեսա՞ք, որ Սերժը Ղարաբաղը հանձնում է Ադրբեջանին»: Նույն փաստաթղթի հիման վրա իշխանությունը նույն համոզվածությամբ բացականչում է՝ «Ըհը՜, տեսա՞ք, որ ոչ մի բան էլ չենք հանձնում»: Իրար տրամագծորեն հակասող մեկնաբանությունների պատճառը, բնականաբար, բուն Հռչակագրի բովանդակության մեջ է: Այն գրված է դիվանագիտական «թռչնային լեզվով», որի խուճուճ ձեւակերպումներից կարելի է անել չափազանց տարբեր եզրակացություններ: Ամեն ինչ կախված է «եզրակացնողից» ու նրա շահերից: Պարզ օրինակ. Հռչակագրում նշվում է, որ ԼՂ հակամարտության քաղաքական կարգավորումը պետք է իրականացվի «միջազգային իրավունքի նորմերի ու սկզբունքների» հիմա վրա: Իրականում, ինչպես արդեն առիթ էի ունեցել գրելու, այդ բոլոր նորմերն ու սկզբունքները գոյություն ունեն միայն թղթի վրա: Ադրբեջանցիները վստահ են, որ այդ «նորմերի» համաձայն՝ կարող են վերականգնել իրենց «տարածքային ամբողջականությունը»՝ հայերին կոտորելով եւ տեղահան անելով: Մենք նման «նորմերին» դեմ ենք: Բայց դա դեռ ոչինչ. նույն այդ «նորմերի ու սկզբունքների» վերաբերյալ հսկայական տարաձայնություններ կան նաեւ Ռուսաստանի եւ ԱՄՆ-ի միջեւ: Այնպես որ, ուրախանալ կամ տխրել Հռչակագրի այդ կետի վրա, կարծում եմ, անիմաստ է: Կամ՝ «խրախուսել վստահության ամրապնդման միջոցները»: Դրա տակ էլ կարելի է ցանկացած բան հասկանալ: Եթե Ադրբեջանը վերացնի Հայաստանի տրանսպորտային շրջափակումը, դա, անշուշտ, կբարձրացնի մեր վստահությունը այդ երկրի նկատմամբ: Իսկ մեր հարեւանները հայտարարում են, որ եթե ադրբեջանցիները վերաբնակվեն Ղարաբաղում, այդ ժամանակ մենք կսկսենք իրար վստահել: Բայց սովորաբար «վստահության մթնոլորտի» տակ հասկանում են հասարակական մակարդակով շփումները: Ենթադրենք, ինձ հյուր է գալիս ադրբեջանական թերթի որեւէ խմբագիր, մենք մի բաժակ կոնյակ ենք խմում, քննարկում ենք Հարավային Կովկասի մամուլի վիճակը եւ բաժանվում: Դա էլ է, անշուշտ, դրական երեւույթ, բայց սպասել, որ «վստահության ամրապնդումը» կպարտավորեցնի կողմերին գնալ ինչ-որ գլոբալ զիջումների՝ միամտություն է: Հռչակագրում, այնուամենայնիվ, կան կետեր, որոնք անցանկալի էին Հայաստանի եւ Ադրբեջանի համար: Վերջինիս տեսակետից, ըստ երեւույթին, տհաճ է, որ այդտեղ ընդգծվում է քաղաքական, այսինքն՝ խաղաղ կարգավորման անհրաժեշտությունը: Նման փաստաթուղթ ստորագրելուց հետո Հայաստանի հասցեին «սուր ճոճելը» Ալիեւի համար փոքր-ինչ անհարմար կլինի: Սերժ Սարգսյանն էլ, հավանաբար, չէր ուզենա, որ Հռչակագրում խոսք լիներ «մադրիդյան սկզբունքների» մասին, որոնք նախատեսում են 7 շրջանների ազատումը: Բայց քանի որ Հռչակագիրը ոչ մի բան չի պարտադրում, այդ «փոքրիկ անհարմարությունները» կարելի է հեշտությամբ շրջանցել:
ԱՐԱՄ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
ՍԱՌԵՑՎԱԾ ՀԱԿԱՄԱՐՏՈՒԹՅՈ՞ՒՆ, ԹԵ՞ ԱՐԺԱՆԱՊԱՏԻՎ ԿՅԱՆՔ
Այս երկուսի միջեւ, ըստ ադրբեջանցի քաղաքագետ Զարդուշտ Ալիզադեի, պետք է ընտրություն կատարեն Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ժողովուրդները:
«Ճգնաժամային իրավիճակների կովկասյան հետազոտական կենտրոնի» տնօրեն, ադրբեջանցի քաղաքագետ Զարդուշտ Ալիզադեն «Առավոտին» տված բացառիկ հարցազրույցում, խոսելով ՌԴ նախագահ Դիմիտրի Մեդվեդեւի նախաձեռնությամբ նոյեմբերի 2-ին, Մոսկվայում տեղի ունեցած Սերժ Սարգսյան եւ Իլհամ Ալիեւ հանդիպման արդյունավետության եւ նրանց կողմից ստորագրած հռչակագրի մասին, նկատի ունենալով տարածաշրջանում առկա ընդհանուր իրավիճակը, կարծիք հայտնեց, թե՝ ԼՂ հակամարտության կարգավորման համատեքստում ինչ-որ ճեղքում հնարավոր է: Ինչ վերաբերում է այդ հարցում Ռուսաստանի դերին եւ ստանձնած նախաձեռնությանը, ապա քաղաքագետի համոզմամբ, «հատկապես հարավօսեթական հակամարտությունից հետո Ռուսաստանը, որը սասանեց իր՝ խաղարարարի եւ իդեալական միջնորդի իմիջը, հիմա ամեն ինչ անում է իր երկրի համար ապահովելու անկողմնակալ դիտորդի կարգավիճակը, ներկայանալով որպես մի երկիր, որը ջանում է տարածաշրջանում ապահովել արդարացի խաղաղություն՝ հիմնված միջազգային նորմերի վրա: Հենց դրա համար Ռուսաստանն օգտագործում է իր կշիռը եւ հեղինակությունը՝ ԼՂ սառեցված հակամարտությունը տեղից շարժելու համար»: Թեեւ, նրա դիտարկմամբ, ստորագրված Հռչակագրում կարգավորման մանրամասների մասին ոչինչ ասված չէ, բայց, նկատի ունենալով Հարավային Կովկասում առկա ընդհանուր իրավիճակը, հասկանալի է, թե ինչ է ակնկալում այդ լուծումից Ռուսաստանը. «Ռուսաստանն առաջին հերթին ուզում է Ադրբեջանին եւ Հայաստանին պահել իր վերահսկողության տակ՝ դրա համար օգտագործելով ԼՂ հակամարտության թնջուկը: Երկրորդ՝ նա ուզում է ստանալ ադրբեջանական գազը, ինչը կնշանակի, որ մեխանիկորեն կստանա նաեւ Կենտրոնական Ասիայի գազը, եւ այդ դեպքում Նաբուկո ծրագիրը (Եվրոպա՝ գազի տեղափոխման՝ ՌԴ-ն շրջանցող ծրագիր է- Ն. Մ.) կարելի կլինի թաղել: Այդ պարագայում ՌԴ-ն կմնա Եվրոպա գազ արտահանող միակ երկիրը: Դա խոշոր աշխարհաքաղաքական խնդիր է, եւ դրա համար ՌԴ-ն պատրաստ է ամեն ինչի, նաեւ մեր երկրների վրա ճնշումներ գործադրելուն, որպեսզի նրանք ԼՂ հարցի կարգավորման հարցում փոխզիջումների գնան: Իհարկե, մարդիկ, ովքեր հանդես են գալիս արմատական ազգայնական դիրքերից, Հայաստանում կգոչեն՝ «ոչ մի քայլ ետ անել չի կարելի», մոռանալով, որ ՀՀ ռազմական հաջողությունները հնարավոր են դարձել շնորհիվ Ռուսաստանի, իսկ Ադրբեջանում նույնպիսի տրամադրվածությամբ մարդիկ նույնը կպնդեն եւ կմոռանան, որ Ադրբեջանը պարտված կողմ է, եւ պետք է օգտագործի բոլոր ռեսուրսները՝ տարածքային ամբողջականությունը վերականգնելու համար: Կարծում եմ, Ռուսաստանը կարող է գտնել ինչ-որ հավասարակշռություն երկու սկզբունքների՝ ԼՂ հայերի ինքնորոշման եւ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության միջեւ, մանավանդ, որ դրա համար կան բոլոր հնարավորությունները»: Զ. Ալիզադեի ասելով՝ Ադրբեջանի Սահմանադրությունը թույլ է տալիս, որ առաջարկվող լուծման դեպքում ԼՂ-ն համարվի ադրբեջանական պետության մաս: Այդ դեպքում, ըստ նրա, կարող են լինել միջազգային երաշխիքներ, հակամարտության գոտում տեղակայվեն միջազգային խաղաղապահ ուժեր, բայց ռուսական կողմը կհասնի նրան, որ այդ խաղարարար ուժերի կորիզը լինեն ռուս խաղաղապահները: Իրավական տեսանկյունից Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը կվերականգնվի, օկուպացված տարածքները կվերադարձվեն, իսկ միջանցքները ինչ-որ ժամանակ կգտնվեն միջազգային ուժերի վերահսկողության ներքո, ու երկու կողմերն էլ գոհ կլինեն: «Մի կողմը՝ Հայաստանը, կասի, որ իրենք պահպանել են ԼՂ նկատմամբ փաստացի վերահսկողությունը, մյուս կողմից Ադրբեջանը կասի, որ վերականգնել է իր տարածքային ամբողջականությունը: Իրականում երկու կողմերն էլ կախված կմնան Ռուսաստանից»,- եզրակացրեց ադրբեջանցի քաղաքագետը:
Արդյո՞ք սա նշանակում է, որ ԼՂ հակամարտության կարգավորման նախաձեռնությունը վերջնականապես անցել է ՌԴ-ին եւ ԵԱՀԿ ՄԽ-ն կարգավորման համատեքստում այլեւս ազդեցություն չունի: «Ոչ: ԵԱՀԿ ՄԽ-ն, իհարկե, պետք է պահպանի իր ներկայությունը, որովհետեւ նրա դերը եւս շատ կարեւոր է որպես կամուրջ՝ կողմերի միջեւ հարաբերությունների վերականգնման եւ համագործակցության պատրանք ստեղծելու, նաեւ հայտարարելու համար, թե կարգավորման ուղղությամբ ահռելի քայլ է կատարվել: Բայց Հարավային Կովկասում Ֆրանսիայից եւ ԱՄՆ-ից փաստացի ոչինչ կախված չէ»,- ասաց Զարդուշտ Ալիզադեն:
Ադրբեջանում իշխող կուսակցությունը՝ Իլհամ Ալիեւի գլխավորած «Ենի Ադրբեջանն», առաջինն է արձագանքել մոսկովյան հանդիպմանն ու դժգոհություն հայտնել ստորագրված հռչակագրի եւ կարգավորման առաջարկվող սկզբունքների առնչությամբ, նկատի ունենալով, որ այն չի հստակեցնում ԼՂ կարգավիճակը: Ընդունելի են արդյո՞ք հակամարտության լուծման համար առաջարկվող «մադրիդյան» սկզբունքները քաղաքագետի՝ որպես Ադրբեջանի քաղաքացու համար: «Նախ՝ Ադրբեջանում ընդհանրապես կուսակցություն, առավել եւս՝ «իշխող», չկա: Դա ընդամենը մարդկանց մի խումբ է, որոնք միավորվել են Իլհամ Ալիեւի շուրջ եւ նայում են նրա բերանին՝ սպասելով, որ այնտեղից մանանա կթափվի, կլինեն նշանակումներ բարձր պաշտոններում եւ այլն: Այնտեղ եղած մարդիկ բացարձակ զրո են եւ նրանց հետ ոչ ոք հաշվի չի նստում: Ինչ վերաբերում է «մադրիդյան սկզբունքների» ընդունելի լինել-չլինելուն, ապա՝ իմ կարծիքով, ընդունելի է ցանկացած լուծում, որը վերջ կդնի այս հակամարտությանը, որի շնորհիվ ե՛ւ Ադրբեջանում, ե՛ւ Հայաստանում իշխանության ղեկին հայտնվել են ապազգային, հակաժողովրդական մարդկանց խմբեր: Այդ հակամարտության արդյունքում զոհվել են տասնյակ հազարավոր մարդիկ, նույնքան մարդ դարձել է հաշմանդամ: Մենք կորցրել ենք մեր ժողովրդավարական զարգացման հեռանկարը, ե՛ւ Ադրբեջանը, ե՛ւ Հայաստանը, շատ բան են կորցրել այս հակամարտության արդյունքում: Ես ուզում եմ, որ այս հակամարտությունը արագ կարգավորվի եւ մեր ժողովուրդները դուրս գան տեղապտույտից, ազգայնական թունավորումից եւ սկսեն զբաղվել նրանով, ինչով բոլոր նորմալ, կրթված մարդիկ՝ շինարարությամբ, գիտությամբ, համագործակցությամբ, իրենց համար արժանապատիվ կյանք ստեղծելով : Իսկ այսօր ե՛ւ Ադրբեջանը, ե՛ւ Հայաստանը ստորացուցիչ վիճակում են»:
Կարծում եք, որ ԼՂ հակամարտության լուծման առաջարկվող տարբերակով հիմնախնդրի կարգավորումը, որի դեմ երկու երկրներում էլ մեծ դիմադրություն կա, մեր երկրների համար երկարատեւ խաղաղություն կարո՞ղ է ապահովել: Մեր այս հարցին ի պատասխան ադրբեջանցի քաղաքագետը ասաց. «Դա արդեն կախված է մեր հասարակություններից: Եթե լինենք ավելի խելացի, քան՝ եղել ենք մինչեւ հիմա, այո: Իսկ հիմա մենք ընդամենը խամաճիկներ ենք օտարերկրյա պետությունների ձեռքին: Խաղաղություն չի լինի, խնդրեմ՝ կշարունակենք մեզ «ազգային հերոսներ» ձեւացնել եւ ապրել զարգացման հեռանկարից զուրկ պետություններում»:
Հարցազրույցը վարեց ՆԱԻՐԱ ՄԱՄԻԿՈՆՅԱՆԸ
«ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ՌՈՒՍԱԿԱՆ ՆՈՐ ՌԱԶՄԱԲԱԶԱՅԻ ՏԵՂԱԿԱՅՈՒՄԸ ԲԱՑԱՌՎՈՒՄ Է»
«Պարոն Սերդյուկովի «թևի տակ» ոչինչ չի եղել»
ՀՀ պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանի բացառիկ հարցազրույցը «Իրավունքը de facto»-ին։
-Պարոն Օհանյան, սկսենք տարածաշրջանը վիբրացիայի մեջ պահող ղարաբաղյան հիմնախնդրից: Այսպիսով, Ռոբերտ Սիմոնսը Հայաստան եկավ այն օրը, երբ մի քանի ժամ հետո պետք է գար ՌԴ նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը, երբ հնչեց ՆԱՏՕ-ի զորավարժությունների վերջին ակորդը, երբ գնացել էին Լավրովն ու Ֆրիդը… Այս ի՞նչ անցուդարձ է:
-Տարածաշրջանը մշտապես էլ եղել է ուշադրության կենտրոնում, սակայն օգոստոսյան դեպքերն այդ ուշադրությունն առավել սևեռուն դարձրին։ Դա է պատճառը, որ միջազգային հանրության, գերտերությունների հետաքրքրություններն այսօր կենտրոնացել են այս տարածաշրջանի վրա, և այցերի հաճախակիությունը, նախ, սրանով պետք է բացատրել: Թվարկված այցերի մի մասն էլ պլանավորված էր, ասենք՝ Ռ. Սիմոնսինը։ Ամիսներ առաջ, երբ ես Բրյուսելում ներկայացնում էի ՆԱՏՕ-ի հետ անհատական համագործակցության շրջանակներում հայաստանյան հաշվետվությունը, պարոն Սիմոնսն ասաց, որ օգոստոսին կգա Հայաստան: Հայտնի դեպքերի պատճառով այցը հետաձգվեց։ Զորավարժությունների ավարտին նա եկավ, և մենք քննարկեցինք մեր պարտավորությունների երկրորդ փուլին անցնելու ռազմավարական պլանավորման խնդիրները, ինչպես և ծրագրել էինք:
-Ընդամե՞նը: Եվ, այնուհանդերձ, պարոն Օհանյան, Դուք այն երեք-չորս անձանցից եք, ովքեր տիրապետում են ղարաբաղյան բանակցային գործընթացի նրբություններին. ինչպե՞ս եք գնահատում կարգավորման ընթացքն այս պահին։ Փորձագետները պնդում են` ուր որ է պայմանագիր կստորագրվի, նույնն էր պնդում Դեն Ֆրիդը:
-Ծանոթ չեմ նման պնդումներին: Բանակցային գործընթացն ունեցել է զարգացման տարբեր փուլեր. երբեմն արագացել, երբեմն դանդաղել է: Գոնե ինձ համար պարզ է մեկ բան, և այդ մասին մենք բարձրաձայնել ենք՝ մշտապես. ցանկալի և անհրաժեշտ է, որ Ղարաբաղի ղեկավարությունը ևս մասնակցի բանակցային գործընթացին: Ղարաբաղի հարցը քաղաքական, էթնիկ, բարոյական, պետական առումով անչափ զգայուն հարց է, և դրա լուծմանը պետք է հասնել` ելնելով բացառապես հայ ժողովրդի և Ղարաբաղի շահերից:
-Վերադառնանք Սիմոնսին։ Նրա հետ հանդիպման ժամանակ Սերժ Սարգսյանի հնչեցրած այն հայտարարությունը, թե ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցությունը հայաստանյան անվտանգության բաղադրիչներից մեկն է, մեր ռազմավարական գործընկեր Ռուսաստանին բավականին անհանգստացրել է: Մինչ այս մեր անվտանգությունը կառուցված չէ՞ր բացառապես ՀԱՊԿ համակարգի վրա, թե՞ նոր տենդենցներ են նկատվում:
-Իհարկե, եթե նկատառենք իրավական հիմքը, ապա, այո` մեր հիմնական անվտանգությունը ՀԱՊԿ շրջանակներում է. այնտեղ են այն պայմանագրերը, որոնց հիման վրա կազմակերպում-իրականացնում ենք մեր գործունեությունը: Սակայն դա չի խանգարում, որ մենք մասնակցություն ունենանք նաև միջազգային անվտանգության համակարգի ձևավորմանը, տիրապետենք առաջատար չափանիշներին, հարաբերություններ ունենանք ՆԱՏՕ-ի հետ, որն էլ հանդիսանում է մեր անվտանգության բաղադրիչներից հաջորդը, ուր հանդես ենք գալիս ոչ թե որպես անվտանգության սպառող, այլ անվտանգության համակարգի ձևավորման մասնակից, ինչն էլ կարևորում ենք մեր խաղաղապահ առաքելությամբ:
-Ի դեպ, Մեթյու Բրայզան Սերժ Սարգսյանի ինաուգուրացիայի օրը «Իրավունքը de facto»-ի հարցին` եղե՞լ է պայմանավորվածություն ՀՀ նախագահի վաշինգտոնյան այցի ընթացքում` Աֆղանստան հայկական համակազմ ուղարկելու մասին, ասաց` ոչ, բայց ԱՄՆ-ը շատ կուզենար, որ այդպես լինի: Իսկ ահա պարոն Սիմոնսը Մեդվեդևի այցից ժամեր առաջ ասաց, որ Իրաքից դուրս եկած հայկական զորակազմը կմեկնի Աֆղանստան: Հիմա մեր ռազմավարական գործընկեր Ռուսաստանն ինչպե՞ս չանհանգստանա:
-«Անհանգստանալու» հիմքեր չկան մի շարք, այդ թվում և այն պատճառով, որ Ռուսաստանն ինքը ևս խաղաղապահ առաքելություն է իրականացնում տարբեր տեղերում:
-Ասացիք` հիշեցի. Վրաստանի փոխարտգործնախարարն ասել է. «Աստված բոլորին հեռու պահի Ռուսաստանի խաղաղապահ առաքելությունից»:
-Շարունակեմ։ Խաղաղապահ առաքելություն մենք իրականացրել ենք Կոսովոյում, Իրաքում: Պայմանագրի համաձայն` Իրաքից մենք արդեն դուրս ենք բերել մեր համակազմը: Հայաստանի ղեկավարներից որևէ մեկը չի ասել, թե մեր զորախումբը, որը վերադարձել է Իրաքից (ի դեպ, այն բավականին մեծ զորախումբ է), կմեկնի Աֆղանստան: Ինչ վերաբերում է Աֆղանստանում խաղաղապահ առաքելություն ունենալու հարցին, ապա խոսքը փոքր մասնակցության մասին է (թարգմանիչներ և բժիշկներ), և խնդիրն էլ քննարկման փուլում է դեռ։ Առայժմ որոշում չի կայացվել:
-Այսինքն` Սիմոնսն շտապե՞ց:
-Մեզ մոտ` ՊՆ-ում, Սիմոնսի հետ հանդիպման ընթացքում մենք ասել ենք` հարցը կքննարկվի հայաստանյան ռազմաքաղաքական ղեկավարության հետ, և համապատասխան որոշում կկայացվի:
-Եվ, այնուհանդերձ, պարոն Օհանյան, Ձեր բրյուսելյան հաճախակի այցերը նույնպես խոր անհանգստությունների տեղիք են տալիս «որոշների» մոտ։ Ի՞նչ եք այդքան անում Բրյուսելում:
-Բրյուսելյան այցերն այնքան էլ շատ չեն, ինչպես Դուք և «որոշներն» են կարծում: Բրյուսելում եղել եմ ընդամենը երկու անգամ: Առաջին անգամ գլխավոր շտաբի պետերի հավաք էր, գործընկեր երկրների գլխավոր շտաբների պետերի խորհրդակցություն, որից հետո ընթացան նաև երկկողմ խորհրդակցություններ, այդ թվում՝ և՛ Ռուսաստանի Դաշնության, և՛ ՆԱՏՕ-ի գլխավոր շտաբների պետերի միջև (երկկողմ աշխատանքային նման ֆորմատ է գործում): Երկրորդ անգամ Բրյուսելում եմ եղել ՀՀ ԱԳ նախարարի հետ, երբ ներկայացվում էր (դրա մասին արդեն վերևում ասացի) անհատական գործընկերության ծրագրի կատարման հայաստանյան հաշվետվությունը:
-Որն էլ շա՜տ բարձր գնահատվեց:
-Այո, պարտավորվածությունների կատարման առումով մենք պատշաճ և պատասխանատու մոտեցում ենք դրսևորել, դրա համար էլ այն շատ բարձր գնահատվեց:
-Փոքրիկ ճշգրտում. «Բրյուսել» ասելով` ես նկատի ունեի «կից» երկրները ևս. եղել եք Հունաստանում, Կոսովոյում:
-Մի «անհանգստացեք». ես իրականացնում եմ նախկին տարիների համաձայնություններն ու պարտավորվածություններն այս տարվա կտրվածքով: Առայժմ:
-Հասա՜նք Ռուսաստանին. «անհանգստության» ֆորմատից անցնում ենք «համագործակցության» ֆորմատին։ Սկսենք Սերդյուկովից: Տեղեկատվություն եղավ, որ նա Հայաստան է եկել, այցը եղել է «մթության քողի տակ», թևի տակ եղել է քարտեզ, որը բացվել է Ձեզ հետ հանդիպման ընթացքում:
-Պարոն Սերդյուկովի «թևի տակ» ոչինչ չի եղել, որքան էլ դա կարող է Ձեզ և տեղեկություն տարածողներին շատ հիասթափեցնել:
-Եթե «լիներ», կասեի՞ք:
-Անպայման: Եթե ինչ-որ փաստաթուղթ է եղել, ապա եղել է նրա աշխատակիցների մոտ…
-Փաստորեն՝ «եղել» է:
-Հուսամ` Ձեզ համար ընկալելի է փաստաթղթի և քարտեզի տարբերությունը: Եղել են, այո, փաստաթղթեր, որոնք վերաբերել են ռազմական, ռազմատեխնիկական երկկողմ համագործակցությանը: «Մթության քող» նույնպես չի եղել: Սերդյուկովն այցելել էր ոչ թե առանձին, այլ Հայաստան էր եկել ՌԴ նախագահ Մեդվեդևի պատվիրակության կազմում: Դրանից տասն օր առաջ եղած այցն էլ հետապնդել է Մեդվեդևի այցի նախապատրաստման նպատակ:
-Այդ «փաստաթղթերում» Ղարաբաղին առնչվող ոչինչ չի՞ եղել:
-Ղարաբաղի մասին ընդհանրապես խոսակցություն չի եղել: Հիմնական հարցերը, որ քննարկվել են, վերաբերել են ապագա փոխգործակցությանը, ինչպես նաև Հայաստանում տեղակայված ռուսական ռազմաբազային: Նախկինում մեր կողմից ևս առաջարկություն էր եղել կառուցվածքային, մոբիլիզացիոն հնարավորություններով բազան լիովին համապատասխանեցնել այն խնդիրներին, որոնք օպերատիվորեն առաջացել են ժամանակի ընթացքում: 102-րդ բազան կադրային և կրճատված ստորաբաժանում է, և զորավարժությունները, այդ թվում` «Ռուբեժ-2008»-ը, ցույց տվեցին, որ մոբիլիզացիոն, օպերատիվ ռեզերվների տեղաբաշխումը Ռուսաստանից Հայաստան, մասնավորապես, Վրաստանի վրայով, լուրջ խնդիրներ է առաջացնում, ինչը մեզ համար մտահոգիչ է, որովհետև մենք ունենք միացյալ զորախումբ:
-Արդյո՞ք քննարկվել է 102-րդ ռազմաբազայի «ծավալման», նոր տեղաբաշխման հարցը, ասենք` Իջևանի մերձակայքում։
-Որևէ նոր տեղաբաշխման մասին խոսք չի եղել։ Ռազմաբազայի տեղաբաշխման վայրերը համապատասխանում են նրա կառուցվածքային կատարելագործման խնդիրների լուծմանը:
-Ձևակերպեմ հարցս առավել ամփոփ. բացառվո՞ւմ է մինչև 2010 թիվը (Մեդվեդևի այցի ընթացքում Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև ստորագրված պայմանագրերն ուժի մեջ են մինչև այդ թիվը) ռուսական նոր ռազմաբազայի տեղակայումը Հայաստանում:
-Ռուսաստանը Հայաստանում ունի ռազմաբազա, և նոր ռազմաբազայի տեղակայումը բացառվում է:
-Ռուսաստանյան «Պոլիտիչեսկայա գազետան» ինֆորմացիա էր տարածել, որ Ղարաբաղի, այսպես ասած, անվտանգության գոտում խաղաղապահություն կիրականացնի ռուսական 58-րդ բանակը։ Ծանո՞թ եք այդ տեսակետին:
-Ոչ: Կարծում եմ` վերջին տարիներին Ղարաբաղը հակամարտությունների միակ վայրն է, ուր առանց երրորդ ուժի պահպանվում է զինադադարը: Եվ, փառք Աստծո, որ Ղարաբաղի բանակն այդքան պատրաստ է նման խնդիրների լուծմանը:
-Հասկացա` ինչ եք ցանկանում ասել, սակայն, պարոն Օհանյան, բոլոր դեպքերում գերտերությունների այսօրվա «կռիվը» հենց խաղաղապահների մանդատի շուրջ է: Հետաքրքիր է Ձեր մոտեցումը. ո՞ր մանդատն եք ավելի նախընտրում` ՄԱ՞Կ, ՆԱՏՕ՞, Ռուսաստա՞ն, սկանդինավյան երկրնե՞ր…
-Ասացի` այսօրվա ֆորմատն էլ վատը չէ, և ղարաբաղյան բանակը 94 թվից լավագույնս իրականացնում է այդ խնդիրները:
-Եվ վերջին հարցը։ Ընդունված տեսակետի համաձայն` Դուք եղել և մնում եք չվարկաբեկված շատ քիչ պաշտոնյաներից մեկը, ինչի պատճառը, թերևս, Ձեր կուսակցականացված չլինելն է: Այնուհանդերձ, ՊՆ նոր օրենքով Դուք դառնում եք քաղաքական ղեկավար։ Կկուսակցականացվե՞ք:
-Ոչ։ Պաշտոնը, նոր բարեփոխումները թույլ են տալիս լինել նաև անկուսակցական: Կմնամ անկուսակցական ու այդպես կշարունակեմ տարիների իմ գործը:
Karcum em, sa irov vtangavor iravichak e u ishxanutiunneri vra lurj chnushum gorcardel e petq, vor gitakcen, inch el anen, halac uxi tex chenq unduni. Piti patasxanatu gorcen
ԸՍՏ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ` ԼՂ ՀԱՐՑՈՒՄ ՍԿՍՎՈՒՄ Է ԱԿՏԻՎ ՓՈՒԼ
[14:55] 06 Նոյեմբերի, 2008
՚Իմ դիրքորոշումն այն է, որ հիմնախնդրի առկայության գիտակցումով մենք պետք է առաջ շարժվենք Թուրքիայի հետ բնականոն հարաբերություններ ձեւավորելու ճանապարհով: Այս համոզմունքից ելնելով` ես, որպես Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ, նշված ուղղությամբ առաջին խորհրդանշական քայլը կատարեցի, Թուրքիայի Նախագահ պարոն Աբդուլա Գյուլին հրավիրելով Հայաստան: Ուրախ եմ, որ Թուրքիայի Նախագահը դրականորեն արձագանքեց իմ հրավերին եւ այս տարվա սեպտեմբերին մենք հնարավորություն ստացանք նախաձեռնելու մի գործընթաց, որի արդյունքը պետք է լինի երկու կողմերի միջեւ վստահության մթնոլորտի ձեւավորումը: Իսկ փոխադարձ վստահություն կարող է ստեղծվել առանց նախապայմանների լիարժեք դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու եւ այդ երկրի հետ բազմակողմ համագործակցության իրականացման արդյունքում,-
հայտարարել է Սերժ Սարգսյանը բելգիահայ համայնքի ներկայացուցիչների հետ հանդիպման ժամանակ,-
Մեր մյուս հարեւանի` Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների կարգավորման հիմքում մենք տեսնում ենք Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի խաղաղ, փոխզիջումային լուծումը, որը պետք է երաշխավորի Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրացումը: Մենք պատրաստ ենք շարունակել բանակցային գործընթացը` որպես հիմք ընդունելով անցյալ տարի շրջանառության մեջ դրված մադրիդյան հայտնի սկզբունքները: Դուք հավանաբար գիտեք, որ ընդամենը մի քանի օր առաջ Մոսկվայում Ռուսաստանի եւ Ադրբեջանի Նախագահների հետ մենք համատեղ հռչակագիր ստորագրեցինք, որը, կարծում եմ, նախանշում է ԼՂ հիմնախնդրի խաղաղ կարգավորման նոր առավել ակտիվ փուլի սկիզբըՙ: Սերժ Սարգսյանը բելգահայ համայնքի ներկայացուցիչներին վստահեցրել է, որ Հայաստանը դինամիկ զարգացող երկիր է, որն ունի կայուն ֆինանսական համակարգ եւ աճող տնտեսություն:
՚ 2008 թվականի առաջին 9 ամիսների ընթացքում 4.2 տոկոս գնաճի պայմաններում մեր տնտեսության մեջ արձանագրվել է 10.4 տոկոս աճ: Մենք կարողացանք հնարավորինս անցավ հաղթահարել այն իրավիճակը, երբ Հարավային Օսիայի շուրջ տեղի ունեցած հայտնի դեպքերն անմիջականորեն հարվածեցին մեր տնտեսությանը,-ասել է նա,-
Այսօր մենք պատրաստվում ենք մեր տնտեսության հետագա աճի տեմպերի վրա ճգնաժամի հնարավոր ազդեցությունը հակակշռել տարբեր ոլորտներում մեր ակտիվ նախաձեռնություններով: Ավելին ասեմ. տարբեր երկրներում ճգնաժամից տուժած բազմաթիվ հայ գործարարներ այսօր իրենց տնտեսական հետաքրքրություններով շրջվում են դեպի Հայաստան` հենց հայրենիքում տեսնելով իրենց բիզնեսը շարունակելու համար անհրաժեշտ կայունությունն ու հնարավորություններըՙ:
http://www.a1plus.am/amu/?page=issue&iid=65851
ԱՌԱՆՑ ՂԱՐԱԲԱՂԻ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏ ՉԻ ԼԻՆԻ
[17:25] 06 Նոյեմբերի, 2008
՚Եթե Ադրբեջանը իսկապես շահագրգռված է հակամարտության կարգավորման մեջ, ապա վաղուց պետք է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հետ նստեր բանակցային սեղանի շուրջ, այլ ոչ թե տարբեր միջազգային ատյանների եւ երկրների միջոցով փորձեր ճնշում գործադրել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վրա եւ ապակողմնորոշեր միջազգային հանրությանըՙ,-այսօր հայտարարել է ԼՂՀ ԱԳ նախարար Գեորգի Պետրոսյանը:
Նոյեմբերի 2-ին Մոսկվայում կնքված ԼՂ հակամարտության վերաբերյալ հռչակագիրը, ըստ նրա, վկայում է Ռուսաստանի Դաշնության` որպես ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման արդյունավետ միջնորդ հանդես գալու պատրաստակամության մասին:
ԼՂՀ ԱԳ նախարարը հանդիպումը գնահատում է որպես Ադրբեջանի եւ Հայաստանի` քաղաքական մեթոդներով ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հեռանկարների վերաբերյալ դիրքերը հստակեցնելու փորձ, այդ թվում հաշվի առնելով նաեւ օգոստոսին հայտնի իրադարձություններից հետո տարածաշրջանում փոփոխված իրավիճակը:
՚Անցած տարիների կարգավորման գործընթացը ցույց տվեց, որ բանակցությունների արդյունավետության համար պակասում է շահագրգիռ կողմը` Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը, որը հանդիսանում է միջազգային իրավունքին լրիվությամբ համապատասխանող կայացած պետություն,-ասում է ԼՂՀ արտաքին գերատեսչության ղեկավարը` շեշտելով,-
Ամեն դեպքում Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ազատությունն ու անկախ կարգավիճակը եւ դրանով իսկ պայմանավորված ժողովրդի անվտանգությունը ԼՂՀ քաղաքականության բացարձակապես փոխկապակցված հիմքերն ենՙ
http://www.a1plus.am/amu/?page=issue&iid=65862
“Ավելին ասեմ. տարբեր երկրներում ճգնաժամից տուժած բազմաթիվ հայ գործարարներ այսօր իրենց տնտեսական հետաքրքրություններով շրջվում են դեպի Հայաստան` հենց հայրենիքում տեսնելով իրենց բիզնեսը շարունակելու համար անհրաժեշտ կայունությունն ու հնարավորություններըՙ”:
Սուտ, բառիս բուն իմաստով, չեմ հասկանում բլեֆա անու՞մ։ Ումա ուզում խաբի՞։ Հայլուրից պակասը չի։
Ռուսաստանից պետք է ազատվել հնարավորինս շուտ։ Պետք չԷր թույլ տալ, որ այսքան խոցելի լինենք աշխարհի առաջ։ Սա մեր փայլուն արտաքին քաղաքականության շնորհիվ։
2 ելք կա։ Կամ Սեռժիկը ստորագրումա կամ էլ չի ստորագրում։ Եթե ստորագրում է, ապա սահմանին կանգնում են օտար զինվորներ ու մի օր էլ Ցխինվալա տեղի ունենում։ Եթե չի ստորագրում մի հատ պատերազմ են հրահրում ու ստիպում ստորագրել։
Petq e versksel hexapoxutyuny… yev yes astichanabar zgum em dra versksumy…
Yete nuynisk naxagah Ter-Petrosyany da chani, apa da kanenq menq, u ayd depqum amen inch aveli chox e linelu 🙂
HAJOUYKOV GARTACI IGOR MURADIAN-I VEREVI POST@.BAYC AGHERS@S E
GARJ GREK YEV BOVANDAGALI, VOCH MIAYN DOUK AYL BOLOR OURISHENER YEVS.AVELI AZDECIK E DA YEV MDKI MEJ A M R A C O G H.
HAYRENI YEV ARDYERGRI HAYER.LAV HASGANALOU YENK HEDEVYAL@:-
1.Aranc METZN TURKIO HAVANUTYAN POKR YEGHBAYR AZERBEJAN VOCH MI KAYL CHI ARNOU.MEN BEDK E HIMA AYO HIMA AMEN GNOV HAYDARARENK I LOUR ASHKHARHI WOR MER “HIMNAHARTZ ARTSAKH NK CHE, AYL nakh yev araj metzn TURKIO MEZ BADAJARC METZ YEGHERNI UNTOUNOUM YEV HADOUCOUM.HEDEVAPAR..SIRELI OSCE MINSK GROUP I N KHUNTROUM ENK N A K H Y E V A R A J IRENC KAYLER OUGHGHEN DEBI ANKARA ,HEDO YEREVAN ANKARA YEREVAN GNAN GAN YEV VOCH BAKI-YEREVAN NK.KANZI ..VER@ BAcadreci arten.
2.Minch AYD, MIAHAMOUR DADRECNENK MER NERKIN VOCH SHAD GAREVOR HAGAKHOSUTYUNNER-DA INCHBES NAKHGIN POST OUM@S GRECI FRANCIA -I BES YERGROUM MISHD ARGA E YEV GA G’MNA,AYN E FRICTION DARBER HAGASOGH KAGHAKAGAN HOSANKNERI GAGHAPARABANUTYANC MIJEV,BAYC BOLORN EL MIABANVOUM EN HAIRENIK UNTHANOUR SHAHER ARNCHUTYAMB. LINI DA HAMAYNAVAR, ACHAGOGHMYAN DZAYRAHEGH ACH YEVAYLN.
3.MER NERGAN BAHANJOUM E HAYASTAN-SPYURK GABER SERDECUM….A Y O S E R D E C O U M…AHA AYS ARTIV E LINELU MER IRAGAN GORCNEUTUN…OUZOUM EK HAVADACEK GAM VOCH METZN TURKIAN MI YERGYUGH OUNI AHA AYS MEG GORCON-IC WOR MENK DER CHENK VERAGAZMAGERBEL YEV MOTOR@..AYSBES ASAC JAMPA HANEL…TE MARTOUYZH YEV TE HZOR DENDESAGAN OUYZH MER AYD NIRHOGH HSGAYI MEJ E….OUREMN TOUYL DVEK HAMESDIS ANDADAR GRGNAC YEV GAYK-EJIS MEJ EL NSHVADZ MER “masnagidutyanc marzeri ungeragcutyanc-16 bnagavarneri mej- mejcdegh hanel NOUYNBES HAIRENIKOUM YEV SAGHGABEL DA NERGA KHORHRDARANI ANDAMNERI DELEGATE NERI SHARKOUM IRENC DELEGAGTE NER@ isk spyurk ayn ZHAMANAG G’DARNA HZOR I NGAD ARNVELIK YEV IRE HED HASHVI NSDELU LI IRAV GORCUNGER HAIRENIKI HED YERP HISHYAL HZOR MASNAGIDUTYANC MARZERI UNGERAGCUTYUNNER DVADZ@ format ov nergaycven nerga mer avandagan hasdadutyanc g o k h k i n…I NGAD AREK YES VERCHINNERIN YERPYEV ICE CHEM ANDESOUM AYL…NOCA GOKHKIN kanzi NOKA EL HAR GE IMANAN wr arance mer-ayn e 100,000ic AVELI masngidutyan marzeri mej andamneric e GAKHVATZ mer te nerouyzh yev te N Y U T I gazmagerboum ‘azgayin nerdrman HIMNADRMA”wor I GORIZ@ BIDI GAZMEN mer magat ner wor NERSHNCHVI HAVADK YEV NERDNEN AYNDEGH 100,000@…GARTACEK MANRAMASN IM GAYK-EJOUM http://www.ARMENIDAD-worldwide.org ays masin.
Hamahaigagani SIRO,
gaytzag palandjian
Dear Gaytzag,
With all my deepest respect to the Armenian diaspora, I have some reservations to your suggestion. Of course your idea of forming an Armenian Senate or whatever you prefer to call it, is actually a noble idea. But why do you think that this group of Armenian dignitaries as you call them, who are going to form the core of the Senate, enjoy the trust and respect of the Armenian people /with the exception of Raffi Hovhannisian of course/. Dikran Torosian, Barouyr Hairikian, Shavarsh Kocharian and to crown it all Vardan Oskanyian. These are people who, put in mildly, have not once proved their toothlessness and we will in no way elect them to represent the nation and national interests at large, especially at this critical for the nation period. And why there is no representative from the diaspora?
One more question. You say you have adversaries. Who are they ?
Gaghapary shat lavn e yev voghjuneli…
The only issue is the representativeness of the senate, meaning that no-one who ever conducted any anti-Armenian behavior must be included in that body. Some people in diaspora don’t really realize the roles of Vardan Oskanyan, Tigran Torosyan, Shavarsh Kocharyan in the on-going process of weakening of Armenia mainly due to lack of information or vast amount of disinformation spread by H1 on diaspora. Vardan Oskanyan is one of the architects of Meghri pact and Istanbul treaty (signed by Kochrayn after October 27 terroristic act). The latter constitutes that Armenia accepts the territorial integrity of Turkey and Azerbayjan and therefore Kocharyan handed Gharabagh to turks far long ago in 1999.
These persons cannot represent any interest of our nation.
Այսպես կոչված Հացպանյանի մասին
ԱՅԼՈՑ ՓԱՌՔԻ ԳՈՂԵՐԸ
Երբ դանակը հասնում է ոսկորին՝ անկարելի է լռել
Վարուժան Կարապետյանը ԱՍԱԼԱ կազմակերպության եվրոպական կառույցի ռազմական պատասխանատուն էր։ 1983 թվականին Ֆրանսիայում ձերբակալվեց Օռլի օդանավակայանում իրագործած ահաբեկչական գործողությունից հետո եւ դատապարտվեց ցմահ բանտարկության։ 18 տարի ֆրանսիական բանտում պատիժը կրելուց հետո Վ.Կարապետյանը ազատ արձակվեց։ 2001 թվականի ապրիլի 24-ին եկավ Հայաստան, հաստատվեց հայրենիքում եւ ապրում է Դիլիջանում իր ձեռքերով կառուցած տանը։
«Դանակը հասել է ոսկորին, ուրիշի փառքի գողերը շատացել են ու շահագործում են մարդկային զոհողությունը։ Ցավոք, դրանք մեկը կամ երկուսը չեն։ Շատ են։ Հիմա պետք է խոսել ու ասել ճշմարտությունը»,- այսպես սկսեց «Հայոց Աշխարհ»-ին տված բացառիկ հարցազրույցը ՎԱՐՈՒԺԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԸ։
-Պարոն Կարապետյան, դուք երբեւէ հարցազրույց չեք ունեցել հայաստանցի լրագրողների հետ, թեեւ արդեն յոթ տարուց ավելի է, ինչ ապրում եք Հայաստանում։ Ի՞նչն է ձեզ այդչափ վրդովել, որ որոշեցիք հանդես գալ մամուլում։
-Երբ եզը արտն է վարում, արորը քաշում է հետեւից ու քրտնում է։ Այս քրտինքի վրա ոջիլներ են լինում։ Արտը վարելուց հետո այդ ոջիլները առիթը բաց չեն թողնում ասելու, թե հերկը իրենք են արել։ Սա մեր կյանքի փիլիսոփայությունն է։
Լավագույն տղերքն իրենց կյանքն են զոհել, իսկ պատեհապաշտներն այսօր օգտագործում են նրանց վաստակը։ Օռլի գործողությունը մենք ձեռնարկեցինք՝ ի պատասխան Լեւոն Էքմեքջյանին 1982 թվականին Ստամբուլում կախաղան բարձրացնելու։ Ծրագրել էինք պայթեցնել «Թուրքական ավիաուղիներ» ընկերության ինքնաթիռը, որ տեղափոխում էր թուրքական գաղտնի ծառայության բարձրաստիճան պաշտոնյաների, գեներալների ու դիվանագետների։ Մեր թիրախը հստակ էր։ Գործողության արդյունքում սպանվեցին տասը թուրք, եւս 60-ը վիրավորվեցին։
Ես ձերբակալվեցի, պատիժս կրեցի, ապա ազատվեցի եւ, որպես գաղթական հայի երրորդ սերունդ, վերադարձա հայրենիք։ Անցած յոթ տարիների ընթացքում ոչ մի անգամ քաղաքական դրսեւորում չեմ ունեցել։
Երբ անցյալ դարի 70-ականներին հիմնեցինք Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակը, մեր գլխավոր նպատակը դասակարգային կամ քաղաքական չէր, այլ հայկական բռնագրավված հողերը ազատագրելը։ Այդ ժամանակ չունեինք պետականություն։ 1991-ին Հայաստանը վերստին անկախացավ։ Ուրեմն այդուհետ Հայ Դատի խնդիրը պետք է հայոց պետության լուծելիքը լինի, չպետք է տուրք տրվի խմբակային կամ կուսակցական մտածողությանը։ Մեր պետության գոյության գրավականը պետական մտածողությունն է։ 90-ականներին, երբ հայրենիքի գոյությունը վտանգված էր, հրամայական էր դարձել Արցախում հայ բազկի զորությունը մեկտեղելը։
Երբ պատերազմը, ազատամարտն ավարտվում է, նահատակվելու պատրաստ ազատամարտիկն էլ պետք է գիտակցի, որ իր առաքելությունն ավարտված է, պետք է կանգ առնի, դադարի պայքարել։ Ազատամարտիկը պետք է կարողանա կանգ առնել իր բարձունքի վրա, չլճանալ, չմտնել քաղաքականության դաշտ՝ որպես ազատամարտիկ, ու կեղտոտվել։ Իմ շատ ընկերներ, շատ ազատամարտիկներ հենց այդպես էլ վարվել են։
Սակայն, պարզվում է, երբ առյուծները բացակայում են, ապա անտառում պար են բռնում աղվեսները։ Հենց նման մի աղվես է Սարգիս Հացպանյան ներկայացող անձը։
-Ո՞վ է իրականում ներկայումս «լեւոնական ակտիվիստ» Սարգիս Հացպանյանը, ի՞նչ առնչություն ունի Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակին։
-Երբ բանտարկված էինք, պատեհապաշտներից մեկն էլ Սարգիս Հացպանյանն էր, որ օգտագործեց մեր կարգավիճակը։ Նա եկավ անկախացած Հայաստան, ներկայացավ որպես Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակի մարտիկ, նույնիսկ ղեկավար ու շահարկեց մեր ժողովրդի ամենանուրբ հայրենասիրական զգացումները։
Հացպանյանը խորհրդավոր տիպ է։ Նրա իրական ազգանունը Էքմեքջյան է։ Նա դեռ Ֆրանսիայում՝ պարզապես շահարկելով նահատակ հերոս Լեւոն Էքմեքջյանի ազգանվանակից լինելու հանգամանքը, սակայն որեւէ առնչություն չունենալով ո՛չ Լեւոնի, ո՛չ էլ մեր բանակի հետ, Սփյուռքում բազմաթիվ հանգանակություններ է կազմակերպել։ Բանտարկված ազատամարտիկներին օգնելու, նաեւ Արցախի ազատամարտին աջակցելու համար հավաքված միջոցները նա շորթել եւ յուրացրել է։
Ֆրանսիայում նա տուն չուներ, բառի բուն իմաստով բոմժ էր, բայց իր իբր բարեսիրական կազմակերպության միջոցով անհատական հարստություն դիզեց։ Հիմա Սարգիս Էքմեքջյանը թուրքերենից թարգմանել է իր ազգանունը՝ դարձել է Հացպանյան, Հյուսիսային պողոտայում շքեղ խանութ եւ Թումանյան փողոցում տուն ունի։
Հացպանյան կոչվածը հիմա ներկայանում է որպես Արցախի հերոս Լեոնիդ Ազգալդյանի ղեկավարած ջոկատի ազատամարտիկ, նախկինում՝ ԱՍԱԼԱ-ի անդամ, թեեւ ոչ մի կապ չի ունեցել ո՛չ գաղտնի բանակի հետ, ո՛չ էլ գոնե մեկ ժամ եղել է Արցախի ռազմադաշտերում։
Նրան մեկ անգամ եմ հանդիպել։ Մեր խոսակցության ժամանակ ուրացավ, թե երբեւէ ներկայացել է ԱՍԱԼԱ-ի անդամ, բայց պնդեց, թե Ֆրանսիայում 1983-ին մի քանի ամիս բանտ է նետվել Օռլիի գործով։ Ես հնարավոր համարեցի, որ կարող է նրան ճանաչած չլինեմ կամ տեղյակ չլինեմ նրա առնչության մասին։ Սակայն հետո Օռլի գործողությանը քաջատեղյակ Հայ Ավետարանական եկեղեցու գերապատվելի Ռենե Լեւոնյանից պարզեցի, որ Հացպանյան կոչեցյալը ոչ միայն լկտի ստախոս է, այլեւ այլոց տառապանքով ձեռք բերած փառքի գող։ Այդ ողորմելի ու հասարակության համար վտանգավոր անձը ինձ մի պատմություն է հիշեցնում։
Երկու բանտարկյալ մտերիմ ընկերներ են լինում։ Երբ մոտենում է նրանց ազատման ժամը, մեկը մյուսին հարցնում է, թե ի՞նչ է անելու բանտից դուրս գալուց հետո։ Առաջինը հիշեցնում է, որ բանտ է ընկել իրենց գյուղի երկու սրիկաներից մեկին սպանելու համար ու չի կարող հանգիստ ապրել մինչեւ երկրորդի հետ էլ հաշիվները չմաքրի։ Մյուսը ասում է, թե սարի գլխին մի առանձին տուն է կառուցելու եւ իր ընտանիքի հետ խաղաղ ապրելու է։ Տարիներ անց առաջինը հյուր է գալիս ընկերոջը, տեսնում է, որ նա ուզածն իրագործել է, ուրախանում է։ Ապա նաեւ խոստովանում է, որ իր ծրագրածը չի իրագործել, քանի որ բանտում եղած տարիներին գյուղում սրիկաները շատացել են։
Ես էլ, երբ բանտից դուրս եկա, տեսա, որ սրիկաները շատացել են։ Շատ դժվար է հաշտվել այն մտքին, որ սրիկաներն են վայելում քո զոհողության արդյունքները։ Բայց ինչ անես, երբ նրանք բազմաթիվ են։ Նրանց վերացնել չի լինի։ Ուրեմն անհրաժեշտ է նրանց էությունը բացահայտել։ Ժողովրդական իմաստնությունն է ասում, որ գողությունն ու բոզությունը քառասուն օրից ավելի թաքցնել չի լինում ու ճշմարտությունը պետք է ի հայտ գա։
Ես սարսափում եմ, երբ նման պատեհապաշտներն ու պոռնիկներն են սկսում հոգալ Արցախի ճակատագրի մասին։ Այդպիսի մարդկանց համար Հայաստանն այն գեղեցիկ աղջիկն է, որին նրանք ուզում են բռնաբարել։ Սա է պատճառը, որ ես ընդհատում եմ իմ լռությունը։
ԳԵՎՈՐԳ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
http://www.armtown.com/news/am/has/20081101/302996033/
Սարգիս Հացպանյանի մասին:
ԱՅԼՈՑ ՓԱՌՔԻ ԳՈՂԵՐԸ
Երբ դանակը հասնում է ոսկորին՝ անկարելի է լռել
Վարուժան Կարապետյանը ԱՍԱԼԱ կազմակերպության եվրոպական կառույցի ռազմական պատասխանատուն էր։ 1983 թվականին Ֆրանսիայում ձերբակալվեց Օռլի օդանավակայանում իրագործած ահաբեկչական գործողությունից հետո եւ դատապարտվեց ցմահ բանտարկության։ 18 տարի ֆրանսիական բանտում պատիժը կրելուց հետո Վ.Կարապետյանը ազատ արձակվեց։ 2001 թվականի ապրիլի 24-ին եկավ Հայաստան, հաստատվեց հայրենիքում եւ ապրում է Դիլիջանում իր ձեռքերով կառուցած տանը։
«Դանակը հասել է ոսկորին, ուրիշի փառքի գողերը շատացել են ու շահագործում են մարդկային զոհողությունը։ Ցավոք, դրանք մեկը կամ երկուսը չեն։ Շատ են։ Հիմա պետք է խոսել ու ասել ճշմարտությունը»,- այսպես սկսեց «Հայոց Աշխարհ»-ին տված բացառիկ հարցազրույցը ՎԱՐՈՒԺԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԸ։
-Պարոն Կարապետյան, դուք երբեւէ հարցազրույց չեք ունեցել հայաստանցի լրագրողների հետ, թեեւ արդեն յոթ տարուց ավելի է, ինչ ապրում եք Հայաստանում։ Ի՞նչն է ձեզ այդչափ վրդովել, որ որոշեցիք հանդես գալ մամուլում։
-Երբ եզը արտն է վարում, արորը քաշում է հետեւից ու քրտնում է։ Այս քրտինքի վրա ոջիլներ են լինում։ Արտը վարելուց հետո այդ ոջիլները առիթը բաց չեն թողնում ասելու, թե հերկը իրենք են արել։ Սա մեր կյանքի փիլիսոփայությունն է։
Լավագույն տղերքն իրենց կյանքն են զոհել, իսկ պատեհապաշտներն այսօր օգտագործում են նրանց վաստակը։ Օռլի գործողությունը մենք ձեռնարկեցինք՝ ի պատասխան Լեւոն Էքմեքջյանին 1982 թվականին Ստամբուլում կախաղան բարձրացնելու։ Ծրագրել էինք պայթեցնել «Թուրքական ավիաուղիներ» ընկերության ինքնաթիռը, որ տեղափոխում էր թուրքական գաղտնի ծառայության բարձրաստիճան պաշտոնյաների, գեներալների ու դիվանագետների։ Մեր թիրախը հստակ էր։ Գործողության արդյունքում սպանվեցին տասը թուրք, եւս 60-ը վիրավորվեցին։
Ես ձերբակալվեցի, պատիժս կրեցի, ապա ազատվեցի եւ, որպես գաղթական հայի երրորդ սերունդ, վերադարձա հայրենիք։ Անցած յոթ տարիների ընթացքում ոչ մի անգամ քաղաքական դրսեւորում չեմ ունեցել։
Երբ անցյալ դարի 70-ականներին հիմնեցինք Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակը, մեր գլխավոր նպատակը դասակարգային կամ քաղաքական չէր, այլ հայկական բռնագրավված հողերը ազատագրելը։ Այդ ժամանակ չունեինք պետականություն։ 1991-ին Հայաստանը վերստին անկախացավ։ Ուրեմն այդուհետ Հայ Դատի խնդիրը պետք է հայոց պետության լուծելիքը լինի, չպետք է տուրք տրվի խմբակային կամ կուսակցական մտածողությանը։ Մեր պետության գոյության գրավականը պետական մտածողությունն է։ 90-ականներին, երբ հայրենիքի գոյությունը վտանգված էր, հրամայական էր դարձել Արցախում հայ բազկի զորությունը մեկտեղելը։
Երբ պատերազմը, ազատամարտն ավարտվում է, նահատակվելու պատրաստ ազատամարտիկն էլ պետք է գիտակցի, որ իր առաքելությունն ավարտված է, պետք է կանգ առնի, դադարի պայքարել։ Ազատամարտիկը պետք է կարողանա կանգ առնել իր բարձունքի վրա, չլճանալ, չմտնել քաղաքականության դաշտ՝ որպես ազատամարտիկ, ու կեղտոտվել։ Իմ շատ ընկերներ, շատ ազատամարտիկներ հենց այդպես էլ վարվել են։
Սակայն, պարզվում է, երբ առյուծները բացակայում են, ապա անտառում պար են բռնում աղվեսները։ Հենց նման մի աղվես է Սարգիս Հացպանյան ներկայացող անձը։
-Ո՞վ է իրականում ներկայումս «լեւոնական ակտիվիստ» Սարգիս Հացպանյանը, ի՞նչ առնչություն ունի Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակին։
-Երբ բանտարկված էինք, պատեհապաշտներից մեկն էլ Սարգիս Հացպանյանն էր, որ օգտագործեց մեր կարգավիճակը։ Նա եկավ անկախացած Հայաստան, ներկայացավ որպես Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակի մարտիկ, նույնիսկ ղեկավար ու շահարկեց մեր ժողովրդի ամենանուրբ հայրենասիրական զգացումները։
Հացպանյանը խորհրդավոր տիպ է։ Նրա իրական ազգանունը Էքմեքջյան է։ Նա դեռ Ֆրանսիայում՝ պարզապես շահարկելով նահատակ հերոս Լեւոն Էքմեքջյանի ազգանվանակից լինելու հանգամանքը, սակայն որեւէ առնչություն չունենալով ո՛չ Լեւոնի, ո՛չ էլ մեր բանակի հետ, Սփյուռքում բազմաթիվ հանգանակություններ է կազմակերպել։ Բանտարկված ազատամարտիկներին օգնելու, նաեւ Արցախի ազատամարտին աջակցելու համար հավաքված միջոցները նա շորթել եւ յուրացրել է։
Ֆրանսիայում նա տուն չուներ, բառի բուն իմաստով բոմժ էր, բայց իր իբր բարեսիրական կազմակերպության միջոցով անհատական հարստություն դիզեց։ Հիմա Սարգիս Էքմեքջյանը թուրքերենից թարգմանել է իր ազգանունը՝ դարձել է Հացպանյան, Հյուսիսային պողոտայում շքեղ խանութ եւ Թումանյան փողոցում տուն ունի։
Հացպանյան կոչվածը հիմա ներկայանում է որպես Արցախի հերոս Լեոնիդ Ազգալդյանի ղեկավարած ջոկատի ազատամարտիկ, նախկինում՝ ԱՍԱԼԱ-ի անդամ, թեեւ ոչ մի կապ չի ունեցել ո՛չ գաղտնի բանակի հետ, ո՛չ էլ գոնե մեկ ժամ եղել է Արցախի ռազմադաշտերում։
Նրան մեկ անգամ եմ հանդիպել։ Մեր խոսակցության ժամանակ ուրացավ, թե երբեւէ ներկայացել է ԱՍԱԼԱ-ի անդամ, բայց պնդեց, թե Ֆրանսիայում 1983-ին մի քանի ամիս բանտ է նետվել Օռլիի գործով։ Ես հնարավոր համարեցի, որ կարող է նրան ճանաչած չլինեմ կամ տեղյակ չլինեմ նրա առնչության մասին։ Սակայն հետո Օռլի գործողությանը քաջատեղյակ Հայ Ավետարանական եկեղեցու գերապատվելի Ռենե Լեւոնյանից պարզեցի, որ Հացպանյան կոչեցյալը ոչ միայն լկտի ստախոս է, այլեւ այլոց տառապանքով ձեռք բերած փառքի գող։ Այդ ողորմելի ու հասարակության համար վտանգավոր անձը ինձ մի պատմություն է հիշեցնում։
Երկու բանտարկյալ մտերիմ ընկերներ են լինում։ Երբ մոտենում է նրանց ազատման ժամը, մեկը մյուսին հարցնում է, թե ի՞նչ է անելու բանտից դուրս գալուց հետո։ Առաջինը հիշեցնում է, որ բանտ է ընկել իրենց գյուղի երկու սրիկաներից մեկին սպանելու համար ու չի կարող հանգիստ ապրել մինչեւ երկրորդի հետ էլ հաշիվները չմաքրի։ Մյուսը ասում է, թե սարի գլխին մի առանձին տուն է կառուցելու եւ իր ընտանիքի հետ խաղաղ ապրելու է։ Տարիներ անց առաջինը հյուր է գալիս ընկերոջը, տեսնում է, որ նա ուզածն իրագործել է, ուրախանում է։ Ապա նաեւ խոստովանում է, որ իր ծրագրածը չի իրագործել, քանի որ բանտում եղած տարիներին գյուղում սրիկաները շատացել են։
Ես էլ, երբ բանտից դուրս եկա, տեսա, որ սրիկաները շատացել են։ Շատ դժվար է հաշտվել այն մտքին, որ սրիկաներն են վայելում քո զոհողության արդյունքները։ Բայց ինչ անես, երբ նրանք բազմաթիվ են։ Նրանց վերացնել չի լինի։ Ուրեմն անհրաժեշտ է նրանց էությունը բացահայտել։ Ժողովրդական իմաստնությունն է ասում, որ գողությունն ու բոզությունը քառասուն օրից ավելի թաքցնել չի լինում ու ճշմարտությունը պետք է ի հայտ գա։
Ես սարսափում եմ, երբ նման պատեհապաշտներն ու պոռնիկներն են սկսում հոգալ Արցախի ճակատագրի մասին։ Այդպիսի մարդկանց համար Հայաստանն այն գեղեցիկ աղջիկն է, որին նրանք ուզում են բռնաբարել։ Սա է պատճառը, որ ես ընդհատում եմ իմ լռությունը։
ԳԵՎՈՐԳ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
ԱՅԼՈՑ ՓԱՌՔԻ ԳՈՂԵՐԸ
Երբ դանակը հասնում է ոսկորին՝ անկարելի է լռել
Վարուժան Կարապետյանը ԱՍԱԼԱ կազմակերպության եվրոպական կառույցի ռազմական պատասխանատուն էր։ 1983 թվականին Ֆրանսիայում ձերբակալվեց Օռլի օդանավակայանում իրագործած ահաբեկչական գործողությունից հետո եւ դատապարտվեց ցմահ բանտարկության։ 18 տարի ֆրանսիական բանտում պատիժը կրելուց հետո Վ.Կարապետյանը ազատ արձակվեց։ 2001 թվականի ապրիլի 24-ին եկավ Հայաստան, հաստատվեց հայրենիքում եւ ապրում է Դիլիջանում իր ձեռքերով կառուցած տանը։
«Դանակը հասել է ոսկորին, ուրիշի փառքի գողերը շատացել են ու շահագործում են մարդկային զոհողությունը։ Ցավոք, դրանք մեկը կամ երկուսը չեն։ Շատ են։ Հիմա պետք է խոսել ու ասել ճշմարտությունը»,- այսպես սկսեց «Հայոց Աշխարհ»-ին տված բացառիկ հարցազրույցը ՎԱՐՈՒԺԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԸ։
-Պարոն Կարապետյան, դուք երբեւէ հարցազրույց չեք ունեցել հայաստանցի լրագրողների հետ, թեեւ արդեն յոթ տարուց ավելի է, ինչ ապրում եք Հայաստանում։ Ի՞նչն է ձեզ այդչափ վրդովել, որ որոշեցիք հանդես գալ մամուլում։
-Երբ եզը արտն է վարում, արորը քաշում է հետեւից ու քրտնում է։ Այս քրտինքի վրա ոջիլներ են լինում։ Արտը վարելուց հետո այդ ոջիլները առիթը բաց չեն թողնում ասելու, թե հերկը իրենք են արել։ Սա մեր կյանքի փիլիսոփայությունն է։
Լավագույն տղերքն իրենց կյանքն են զոհել, իսկ պատեհապաշտներն այսօր օգտագործում են նրանց վաստակը։ Օռլի գործողությունը մենք ձեռնարկեցինք՝ ի պատասխան Լեւոն Էքմեքջյանին 1982 թվականին Ստամբուլում կախաղան բարձրացնելու։ Ծրագրել էինք պայթեցնել «Թուրքական ավիաուղիներ» ընկերության ինքնաթիռը, որ տեղափոխում էր թուրքական գաղտնի ծառայության բարձրաստիճան պաշտոնյաների, գեներալների ու դիվանագետների։ Մեր թիրախը հստակ էր։ Գործողության արդյունքում սպանվեցին տասը թուրք, եւս 60-ը վիրավորվեցին։
Ես ձերբակալվեցի, պատիժս կրեցի, ապա ազատվեցի եւ, որպես գաղթական հայի երրորդ սերունդ, վերադարձա հայրենիք։ Անցած յոթ տարիների ընթացքում ոչ մի անգամ քաղաքական դրսեւորում չեմ ունեցել։
Երբ անցյալ դարի 70-ականներին հիմնեցինք Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակը, մեր գլխավոր նպատակը դասակարգային կամ քաղաքական չէր, այլ հայկական բռնագրավված հողերը ազատագրելը։ Այդ ժամանակ չունեինք պետականություն։ 1991-ին Հայաստանը վերստին անկախացավ։ Ուրեմն այդուհետ Հայ Դատի խնդիրը պետք է հայոց պետության լուծելիքը լինի, չպետք է տուրք տրվի խմբակային կամ կուսակցական մտածողությանը։ Մեր պետության գոյության գրավականը պետական մտածողությունն է։ 90-ականներին, երբ հայրենիքի գոյությունը վտանգված էր, հրամայական էր դարձել Արցախում հայ բազկի զորությունը մեկտեղելը։
Երբ պատերազմը, ազատամարտն ավարտվում է, նահատակվելու պատրաստ ազատամարտիկն էլ պետք է գիտակցի, որ իր առաքելությունն ավարտված է, պետք է կանգ առնի, դադարի պայքարել։ Ազատամարտիկը պետք է կարողանա կանգ առնել իր բարձունքի վրա, չլճանալ, չմտնել քաղաքականության դաշտ՝ որպես ազատամարտիկ, ու կեղտոտվել։ Իմ շատ ընկերներ, շատ ազատամարտիկներ հենց այդպես էլ վարվել են։
Սակայն, պարզվում է, երբ առյուծները բացակայում են, ապա անտառում պար են բռնում աղվեսները։ Հենց նման մի աղվես է Սարգիս Հացպանյան ներկայացող անձը։
-Ո՞վ է իրականում ներկայումս «լեւոնական ակտիվիստ» Սարգիս Հացպանյանը, ի՞նչ առնչություն ունի Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակին։
-Երբ բանտարկված էինք, պատեհապաշտներից մեկն էլ Սարգիս Հացպանյանն էր, որ օգտագործեց մեր կարգավիճակը։ Նա եկավ անկախացած Հայաստան, ներկայացավ որպես Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակի մարտիկ, նույնիսկ ղեկավար ու շահարկեց մեր ժողովրդի ամենանուրբ հայրենասիրական զգացումները։
Հացպանյանը խորհրդավոր տիպ է։ Նրա իրական ազգանունը Էքմեքջյան է։ Նա դեռ Ֆրանսիայում՝ պարզապես շահարկելով նահատակ հերոս Լեւոն Էքմեքջյանի ազգանվանակից լինելու հանգամանքը, սակայն որեւէ առնչություն չունենալով ո՛չ Լեւոնի, ո՛չ էլ մեր բանակի հետ, Սփյուռքում բազմաթիվ հանգանակություններ է կազմակերպել։ Բանտարկված ազատամարտիկներին օգնելու, նաեւ Արցախի ազատամարտին աջակցելու համար հավաքված միջոցները նա շորթել եւ յուրացրել է։
Ֆրանսիայում նա տուն չուներ, բառի բուն իմաստով բոմժ էր, բայց իր իբր բարեսիրական կազմակերպության միջոցով անհատական հարստություն դիզեց։ Հիմա Սարգիս Էքմեքջյանը թուրքերենից թարգմանել է իր ազգանունը՝ դարձել է Հացպանյան, Հյուսիսային պողոտայում շքեղ խանութ եւ Թումանյան փողոցում տուն ունի։
Հացպանյան կոչվածը հիմա ներկայանում է որպես Արցախի հերոս Լեոնիդ Ազգալդյանի ղեկավարած ջոկատի ազատամարտիկ, նախկինում՝ ԱՍԱԼԱ-ի անդամ, թեեւ ոչ մի կապ չի ունեցել ո՛չ գաղտնի բանակի հետ, ո՛չ էլ գոնե մեկ ժամ եղել է Արցախի ռազմադաշտերում։
Նրան մեկ անգամ եմ հանդիպել։ Մեր խոսակցության ժամանակ ուրացավ, թե երբեւէ ներկայացել է ԱՍԱԼԱ-ի անդամ, բայց պնդեց, թե Ֆրանսիայում 1983-ին մի քանի ամիս բանտ է նետվել Օռլիի գործով։ Ես հնարավոր համարեցի, որ կարող է նրան ճանաչած չլինեմ կամ տեղյակ չլինեմ նրա առնչության մասին։ Սակայն հետո Օռլի գործողությանը քաջատեղյակ Հայ Ավետարանական եկեղեցու գերապատվելի Ռենե Լեւոնյանից պարզեցի, որ Հացպանյան կոչեցյալը ոչ միայն լկտի ստախոս է, այլեւ այլոց տառապանքով ձեռք բերած փառքի գող։ Այդ ողորմելի ու հասարակության համար վտանգավոր անձը ինձ մի պատմություն է հիշեցնում։
Երկու բանտարկյալ մտերիմ ընկերներ են լինում։ Երբ մոտենում է նրանց ազատման ժամը, մեկը մյուսին հարցնում է, թե ի՞նչ է անելու բանտից դուրս գալուց հետո։ Առաջինը հիշեցնում է, որ բանտ է ընկել իրենց գյուղի երկու սրիկաներից մեկին սպանելու համար ու չի կարող հանգիստ ապրել մինչեւ երկրորդի հետ էլ հաշիվները չմաքրի։ Մյուսը ասում է, թե սարի գլխին մի առանձին տուն է կառուցելու եւ իր ընտանիքի հետ խաղաղ ապրելու է։ Տարիներ անց առաջինը հյուր է գալիս ընկերոջը, տեսնում է, որ նա ուզածն իրագործել է, ուրախանում է։ Ապա նաեւ խոստովանում է, որ իր ծրագրածը չի իրագործել, քանի որ բանտում եղած տարիներին գյուղում սրիկաները շատացել են։
Ես էլ, երբ բանտից դուրս եկա, տեսա, որ սրիկաները շատացել են։ Շատ դժվար է հաշտվել այն մտքին, որ սրիկաներն են վայելում քո զոհողության արդյունքները։ Բայց ինչ անես, երբ նրանք բազմաթիվ են։ Նրանց վերացնել չի լինի։ Ուրեմն անհրաժեշտ է նրանց էությունը բացահայտել։ Ժողովրդական իմաստնությունն է ասում, որ գողությունն ու բոզությունը քառասուն օրից ավելի թաքցնել չի լինում ու ճշմարտությունը պետք է ի հայտ գա։
Ես սարսափում եմ, երբ նման պատեհապաշտներն ու պո..իկներն են սկսում հոգալ Արցախի ճակատագրի մասին։ Այդպիսի մարդկանց համար Հայաստանն այն գեղեցիկ աղջիկն է, որին նրանք ուզում են բռնաբարել։ Սա է պատճառը, որ ես ընդհատում եմ իմ լռությունը։
ԳԵՎՈՐԳ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
ԱՅԼՈՑ ՓԱՌՔԻ ԳՈՂԵՐԸ
Երբ դանակը հասնում է ոսկորին՝ անկարելի է լռել
Վարուժան Կարապետյանը ԱՍԱԼԱ կազմակերպության եվրոպական կառույցի ռազմական պատասխանատուն էր։ 1983 թվականին Ֆրանսիայում ձերբակալվեց Օռլի օդանավակայանում իրագործած ահաբեկչական գործողությունից հետո եւ դատապարտվեց ցմահ բանտարկության։ 18 տարի ֆրանսիական բանտում պատիժը կրելուց հետո Վ.Կարապետյանը ազատ արձակվեց։ 2001 թվականի ապրիլի 24-ին եկավ Հայաստան, հաստատվեց հայրենիքում եւ ապրում է Դիլիջանում իր ձեռքերով կառուցած տանը։
«Դանակը հասել է ոսկորին, ուրիշի փառքի գողերը շատացել են ու շահագործում են մարդկային զոհողությունը։ Ցավոք, դրանք մեկը կամ երկուսը չեն։ Շատ են։ Հիմա պետք է խոսել ու ասել ճշմարտությունը»,- այսպես սկսեց «Հայոց Աշխարհ»-ին տված բացառիկ հարցազրույցը ՎԱՐՈՒԺԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԸ։
-Պարոն Կարապետյան, դուք երբեւէ հարցազրույց չեք ունեցել հայաստանցի լրագրողների հետ, թեեւ արդեն յոթ տարուց ավելի է, ինչ ապրում եք Հայաստանում։ Ի՞նչն է ձեզ այդչափ վրդովել, որ որոշեցիք հանդես գալ մամուլում։
-Երբ եզը արտն է վարում, արորը քաշում է հետեւից ու քրտնում է։ Այս քրտինքի վրա ոջիլներ են լինում։ Արտը վարելուց հետո այդ ոջիլները առիթը բաց չեն թողնում ասելու, թե հերկը իրենք են արել։ Սա մեր կյանքի փիլիսոփայությունն է։
Լավագույն տղերքն իրենց կյանքն են զոհել, իսկ պատեհապաշտներն այսօր օգտագործում են նրանց վաստակը։ Օռլի գործողությունը մենք ձեռնարկեցինք՝ ի պատասխան Լեւոն Էքմեքջյանին 1982 թվականին Ստամբուլում կախաղան բարձրացնելու։ Ծրագրել էինք պայթեցնել «Թուրքական ավիաուղիներ» ընկերության ինքնաթիռը, որ տեղափոխում էր թուրքական գաղտնի ծառայության բարձրաստիճան պաշտոնյաների, գեներալների ու դիվանագետների։ Մեր թիրախը հստակ էր։ Գործողության արդյունքում սպանվեցին տասը թուրք, եւս 60-ը վիրավորվեցին։
Ես ձերբակալվեցի, պատիժս կրեցի, ապա ազատվեցի եւ, որպես գաղթական հայի երրորդ սերունդ, վերադարձա հայրենիք։ Անցած յոթ տարիների ընթացքում ոչ մի անգամ քաղաքական դրսեւորում չեմ ունեցել։
Երբ անցյալ դարի 70-ականներին հիմնեցինք Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակը, մեր գլխավոր նպատակը դասակարգային կամ քաղաքական չէր, այլ հայկական բռնագրավված հողերը ազատագրելը։ Այդ ժամանակ չունեինք պետականություն։ 1991-ին Հայաստանը վերստին անկախացավ։ Ուրեմն այդուհետ Հայ Դատի խնդիրը պետք է հայոց պետության լուծելիքը լինի, չպետք է տուրք տրվի խմբակային կամ կուսակցական մտածողությանը։ Մեր պետության գոյության գրավականը պետական մտածողությունն է։ 90-ականներին, երբ հայրենիքի գոյությունը վտանգված էր, հրամայական էր դարձել Արցախում հայ բազկի զորությունը մեկտեղելը։
Երբ պատերազմը, ազատամարտն ավարտվում է, նահատակվելու պատրաստ ազատամարտիկն էլ պետք է գիտակցի, որ իր առաքելությունն ավարտված է, պետք է կանգ առնի, դադարի պայքարել։ Ազատամարտիկը պետք է կարողանա կանգ առնել իր բարձունքի վրա, չլճանալ, չմտնել քաղաքականության դաշտ՝ որպես ազատամարտիկ, ու կեղտոտվել։ Իմ շատ ընկերներ, շատ ազատամարտիկներ հենց այդպես էլ վարվել են։
Սակայն, պարզվում է, երբ առյուծները բացակայում են, ապա անտառում պար են բռնում աղվեսները։ Հենց նման մի աղվես է Սարգիս Հացպանյան ներկայացող անձը։
-Ո՞վ է իրականում ներկայումս «լեւոնական ակտիվիստ» Սարգիս Հացպանյանը, ի՞նչ առնչություն ունի Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակին։
-Երբ բանտարկված էինք, պատեհապաշտներից մեկն էլ Սարգիս Հացպանյանն էր, որ օգտագործեց մեր կարգավիճակը։ Նա եկավ անկախացած Հայաստան, ներկայացավ որպես Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակի մարտիկ, նույնիսկ ղեկավար ու շահարկեց մեր ժողովրդի ամենանուրբ հայրենասիրական զգացումները։
Հացպանյանը խորհրդավոր տիպ է։ Նրա իրական ազգանունը Էքմեքջյան է։ Նա դեռ Ֆրանսիայում՝ պարզապես շահարկելով նահատակ հերոս Լեւոն Էքմեքջյանի ազգանվանակից լինելու հանգամանքը, սակայն որեւէ առնչություն չունենալով ո՛չ Լեւոնի, ո՛չ էլ մեր բանակի հետ, Սփյուռքում բազմաթիվ հանգանակություններ է կազմակերպել։ Բանտարկված ազատամարտիկներին օգնելու, նաեւ Արցախի ազատամարտին աջակցելու համար հավաքված միջոցները նա շորթել եւ յուրացրել է։
Ֆրանսիայում նա տուն չուներ, բառի բուն իմաստով բոմժ էր, բայց իր իբր բարեսիրական կազմակերպության միջոցով անհատական հարստություն դիզեց։ Հիմա Սարգիս Էքմեքջյանը թուրքերենից թարգմանել է իր ազգանունը՝ դարձել է Հացպանյան, Հյուսիսային պողոտայում շքեղ խանութ եւ Թումանյան փողոցում տուն ունի։
Հացպանյան կոչվածը հիմա ներկայանում է որպես Արցախի հերոս Լեոնիդ Ազգալդյանի ղեկավարած ջոկատի ազատամարտիկ, նախկինում՝ ԱՍԱԼԱ-ի անդամ, թեեւ ոչ մի կապ չի ունեցել ո՛չ գաղտնի բանակի հետ, ո՛չ էլ գոնե մեկ ժամ եղել է Արցախի ռազմադաշտերում։
Նրան մեկ անգամ եմ հանդիպել։ Մեր խոսակցության ժամանակ ուրացավ, թե երբեւէ ներկայացել է ԱՍԱԼԱ-ի անդամ, բայց պնդեց, թե Ֆրանսիայում 1983-ին մի քանի ամիս բանտ է նետվել Օռլիի գործով։ Ես հնարավոր համարեցի, որ կարող է նրան ճանաչած չլինեմ կամ տեղյակ չլինեմ նրա առնչության մասին։ Սակայն հետո Օռլի գործողությանը քաջատեղյակ Հայ Ավետարանական եկեղեցու գերապատվելի Ռենե Լեւոնյանից պարզեցի, որ Հացպանյան կոչեցյալը ոչ միայն լկտի ստախոս է, այլեւ այլոց տառապանքով ձեռք բերած փառքի գող։ Այդ ողորմելի ու հասարակության համար վտանգավոր անձը ինձ մի պատմություն է հիշեցնում։
Երկու բանտարկյալ մտերիմ ընկերներ են լինում։ Երբ մոտենում է նրանց ազատման ժամը, մեկը մյուսին հարցնում է, թե ի՞նչ է անելու բանտից դուրս գալուց հետո։ Առաջինը հիշեցնում է, որ բանտ է ընկել իրենց գյուղի երկու սրիկաներից մեկին սպանելու համար ու չի կարող հանգիստ ապրել մինչեւ երկրորդի հետ էլ հաշիվները չմաքրի։ Մյուսը ասում է, թե սարի գլխին մի առանձին տուն է կառուցելու եւ իր ընտանիքի հետ խաղաղ ապրելու է։ Տարիներ անց առաջինը հյուր է գալիս ընկերոջը, տեսնում է, որ նա ուզածն իրագործել է, ուրախանում է։ Ապա նաեւ խոստովանում է, որ իր ծրագրածը չի իրագործել, քանի որ բանտում եղած տարիներին գյուղում սրիկաները շատացել են։
Ես էլ, երբ բանտից դուրս եկա, տեսա, որ սրիկաները շատացել են։ Շատ դժվար է հաշտվել այն մտքին, որ սրիկաներն են վայելում քո զոհողության արդյունքները։ Բայց ինչ անես, երբ նրանք բազմաթիվ են։ Նրանց վերացնել չի լինի։ Ուրեմն անհրաժեշտ է նրանց էությունը բացահայտել։ Ժողովրդական իմաստնությունն է ասում, որ գողությունն ու բոզությունը քառասուն օրից ավելի թաքցնել չի լինում ու ճշմարտությունը պետք է ի հայտ գա։
Ես սարսափում եմ, երբ նման պատեհապաշտներն ու պոռնիկներն են սկսում հոգալ Արցախի ճակատագրի մասին։ Այդպիսի մարդկանց համար Հայաստանն այն գեղեցիկ աղջիկն է, որին նրանք ուզում են բռնաբարել։ Սա է պատճառը, որ ես ընդհատում եմ իմ լռությունը։
ԳԵՎՈՐԳ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
Dear HIMA(why don’t you put real name and last name?)
Firstly, thanks for your prompt reply.I am surprised that you write (your last question) about adversaries…WHY DON’T YOU KNOW THAT METZN TURKIA-INHERITOR OF THE OTTOMAN EMPIRE COMMITTED THAT HORRENDOUS CRIME AGAINST OUR PEOPLE UPROOTING US FROM MILLENIUM ANCESTRAL LANDS , MAKING US MARCH TO DESERTS AND DIE-PLUS KILLINGS ON SPOT..THIS THAT AND THE PLURALITY OF “ADVERSARIES” IS to include the little brother AZERBAIJAN WITH YET OTHER SUCH MASSACRES BEGINNING IN 1905 IN BAKI AND THEN JUST LATELY IN SUMGAIT/BAKI AGAIN.or do you think these two neighbours are well disposed towards us.By the by we need very much to educate ourseves…re grasping ,each others viewpoints clearly and then having TOLERANCE TOWARDS NOT OLY EA OTHER BUT EA OTHERS’ VIEWPOINTS.YOU ALSO MENTION THAT I HAVE NOT MENTIONED FOR THE”SUGGESTED BY me ” S E N A T E” FOR Armenia people from Diaspora. to continue……I did mention Prof. Richard g. Hovhannissian, could not mention others, but these (all whether in Ra or Diaspora) ave to be elected by the people.no not the babiks mamiks and 17/18 yr old by WESTERN TYPE CAMPAIGNING.READ PLEASE MY’ A NEW CONCEPT OF ELECTORAL SSTEM AND GOVERNANCE ” in bulletin #7 of my web page ARMENIDAD-worldwide.org .but… .from the ‘PROFESSIONAL COLLEAGUES ASSOCIATIONS” 16 of them we have more than a 100,000 now in spyurk or in these fields of professions by the by 5 PCA’s have already been foremd . the 1.”HEALTH-DOCTRS.2 ENGINEERS AND SCIECES.3.THE BAR,4.THE SPORTIVE, 5 THE JEWELLERS-LATTER MUST ENLAP furnishings and furniture. 10 more such as 6.Evieronmental a dn forestry /7.mining and industries.8 Education culture, 9 Banking and finance, 10 Travel/Transport, adn few others in my Web page please enter r ead on…these are the peopl who ought to come forth sit alongside our politic parties and oe eac from spiritual leaders and for REAL PARTICIATION AND REPRESETATION..gthen they will indeed ELECT DEMOCRATICALLY…
ama-haigagani sro.AND FOR ME DAVIT HAKOBIA OR SHAHOUMIAN IS INDEED THAT MUCH RESPECTFULL AS NZHDEH OR SEBOUH…THERE SHOULD BE NO POLITICO FACTOR IN involved in electing a GOOD ARMENIAN PERSON TO EANY GOV. OR DIASPORA PSOSITION BUT INTEGRITY LOVE TO HAIRENIK AND ARMENIDAD…
HAMA-HAGAGANI SRO,
GAYDZ
Իմ կարծիքով ներկա իրվիճակը տրամաբանական արտացոլանքն է նախկին վարչակազմի վարած արտաքին քաղաքականության: Հատկապես status quo ի և հանճարեղ կոմպլեմենտարության արդյունքում ենք այսօր կանգնել այսպիսի անբարենպաստ լուծման առջև: Ես հասկանում եմ, որ հարցն այսպես լուծելը բավականին վտանգավոր է և քիչ ձեռնտու, բայց նաև հասկանում եմ, որ հակամարտության յուրաքանչյուր չկարգավորված օրվա համար, հաջորդ օրը վճարում ենք ավելի թանկ գին: Հայրենասիրության, ինտելեկտի կամ խելքի բացակայությունը չէ պատճառը, որ այսօր հայտնվել ենք նման դրության մեջ, դա, նորից եմ կրկնում, նախորդ վարչակազմի վարած հանճարեղ քաղքաքկանության արդյունքն է և ինչ խոսք, նաև ինչ-որ չափով մենք մեղք ունենք դրանում (կբացատրեմ): Հարց է առաջանում,-, ինչու նախորդ իշխանությունները կարողացան պահել status quo-ն,- շատ պարզ պատճառով. նրանք իրենց լեգետիմության հարցը ավելի հեշտ լուծեցին` ոնենալով ավելի թույլ հակառակորդ, և մյուս կողմից Ռուսաստանի դիրքորոշումն էր այլ,- Իսկ ինչու նախորդ իշխանությունները իրենք ձեռնամուխ չեղան հարցի այսօրինակ կարգավորմանը- քանի որ նրանք տեսան, թե ինչպիսի արձագանք տվեց հասարակությունը Լ. Տ. Պետրոսյանի առաջարկած, կարգավորման փուլային տարբերակին, ինչը անհամեմատ գերադասելի էր ներկայինիցս, մյուս կողմից էլ դրոշակ սարքելով այդ տարբերակը, գահընկեց արեցին առաջին նախագահին (նույնիսկ երջանկահիշատակ Վազգեն Սարգսյանը հայտարարեց,- Մենք դեռ պետք է ապացուցենք, որ մենք ենք ճիշտը, այլ ոչ թե առաջին նախագահը): Եվ որպես վերջաբան ասեմմ որ ես այսօր չեմ կարողանում կողմնորոշվել, ճիշտ է արդյոք նման լուծումը, թե ոչ, քանի որ մեծագույնս կասկածում եմ, որ կլինի վաղը ավելի լավ լուծում, կամ վաղը կհամաձայնվի Ադրբեջանը այսօրվա պայմաններով:
to Gaytzag,
As far as I could understand from whatever you have tried to publicise in your site, to breathe life into your practical ideas you need a mature society here in Armenia and morover, a rational, legitimate government. For the time being what we have here now is a society split into different groups and a government and president who will agree to implement your suggestions on condition that you have something to share with them. What they are interested in is only material gain and greed is the only driving force for them. They are ready to sell anything that is tradeable in this country, including our past and present: Eastern and Western Armenian lands, the Genocide, the occupied territories, Karabagh, and so on and so forth. Thus, you are trying to ignore the impossibility of negotiating with a bunch of imbeciles and making suggestions which sound utopic.
Ուանողին,
Վաղը ավելի լավ լուծում չի լինի: Համեմատաբար ավելի լավ լուծման տարբերակը մենք կորցրեցինք տարիներ առաջ, երբ միակ օրինական ընտրված առաջին նախագահի և նրա վարչակազմի սխալները քննադատելու և ճիշտ քայլերը գնահատելու փոխարեն նորից դավաճանեցինք մեր պետականությանը և դարձյալ ապավինեցինք օտարներին, որոնք իբր թե միակ մարդիկ էին, որ պիտի պաշտպանեին Ղարաբաղի շահերը: Միջազգային օրենքը հստակ սահմանում է տարածքային ամբողջականության սկզբունքի գերակայությունը ազգային ինքնորոշման սկզբունքի նկատմամբ և որքան էլ որ քաղաքագետները քննադատեն սա, ոչ մի ուրիշ տարբերակ կամ բացառություն չի լինելու այնպիսի քաոսի հասած երկրի համար ինչպիսին մերն է:
Եկեք կեղծ հայրենասիրություն չխաղանք և փորձենք փրկել գոնե Հայաստանը: Ինչպես այստեղ մի խելոք բլոգեր էր գրել, վաղը արդեն ուշ կլինի Հայաստանը փրկելու համար, որովհետև մենք լքում ենք այս երկիրը և եթե այսպես շարունակվի Հայաստանի փոխարեն կունենանք ռուսական ռազմական բազա, արտերկրյա հայերի համար ամառային հանգստի գոտի և գերեզման:
Լիլիթին
Իսկ ինչ ես կարծում Լիլիթ, կա այսօր այնպիսի մի ուժ, որը կառաջարկի լուծման ավելի բարենպաստ և իրական մոտեցում?
First of all, I will reply to Gaytzag,
Dear Gaytzag,
Please be extremely careful while reading our posts so to avoid mixing up the authors and posts. I have never asked you a question, let alone about adversaries. The latter was asked by lilit, so please be careful. The second issue: this is my choice whether to represent myself by name or nickname, so please do not interfere in this matter as well.
Also, you’re so concerned of your initiative that you haven’t managed to interpret my sayings as they are. Please get back to reality and understand that I can’t read everything you developed and write down everything I think about your initiative. I just suggest that you once more read my last post:
Gaghapary shat lavn e yev voghjuneli…
The only issue is the representativeness of the senate, meaning that no-one who ever conducted any anti-Armenian behavior must be included in that body. Some people in diaspora don’t really realize the roles of Vardan Oskanyan, Tigran Torosyan, Shavarsh Kocharyan in the on-going process of weakening of Armenia mainly due to lack of information or vast amount of disinformation spread by H1 on diaspora. Vardan Oskanyan is one of the architects of Meghri pact and Istanbul treaty (signed by Kochrayn after October 27 terroristic act). The latter constitutes that Armenia accepts the territorial integrity of Turkey and Azerbayjan and therefore Kocharyan handed Gharabagh to turks far long ago in 1999.
These persons cannot represent any interest of our nation.
Isk HIMA Artsakhi het kapvats…
Joxovurd mi ban haskaceq, es pahin HH dirqery amenatuyln en, nranq yerbeve aysqan tuyl chen yexel…Isk ayd tulutyan patchary serjiki voch-legitimutyunn e (asel kuzi hanrayin vstahutyan 5%). HIMA nayeq, nuynsik yete vaxy urish mard yntrvi president (nuynisk voch Ter-Petrosyany) u unena 15% vstahutyun, apa HH dirqery kujexan, isk yete lini 70%, apa ayd paragayum, HH dirqery klinn amenaujexy, qan yexel en yerbeve. Asatss inch e, menq petq e ishxanapoxutyun anenq, vorpeezi Gharabaghy chkorcnenq, urish chanaparh chka. 88-in voch voq cher havatum dran, bayc pastoren stacvec. Yere nuynsik mez baxt e vichakvats noric paterazmel azeri turkeri het, apa mimiayn hanrayin vstahutyun vayelox hramanatri glxavorutyamb.
Aynpes vor petq e payqarel…
Չեմ կարծում թե հասարակության վստահության նույնիսկ 100 տոկոսը վայելող նախագահը կարող է փոխել աշխարհի դիրորաշումը այս հարցի շուրջ, կամ էլ դադարեցնել ադրբեջանական նավթի արտահանումը:
Ashxarhi dirqoroshumy ches karox poxel, bayc karox es tarber ltsakner banecnel, yev voch te kravorakan dirq brnel.
Dzer asatsov durs e galis, vor inch el anenq, mek a Artsakhy talu enq. ISk Artsakh tal, nshanakum e Hayastan tal. Patmutyunnn angam cuyc e tvel, vor yete azgovi kangnum enq, apa ashxarh che ter astvats el ijni yerknqic menq mer uzatsy kanenq.
Isk yndhanrapes, yes dashnakneri pes chem zarancum, te Bakun el e petq gravel. Yes parzapes asum em, vor mer dirqery ujexacnel e petq yev verj…
Inch mnum e adrbejanakan navtin. Nuynisk 1918 tvin AMN naxagah Woodro Wilsony yerb gtsum er Hayastan Turkia sahmany Batumy talis er hayerin, vorpeszi Adrbejanakan navty apahov hasni arevmutq.
Asats inch kcucane, menq karox enq arevmutqin ognel adrbejanakan navti anvtang artahanman gortsum, bayc dra dimats menq petq e inch vor ban nayev stananq, orinak Artsakhi ankaxutyuny, u voch yerbeq serjiki legitimutyuny.
U i verjo arevmutqin petq e haskacnel, vor mi or karox e menq el vordegrenq krderi uxin u aj u dzax amen inch paytecnenq, nayev iranc navta-gasa-muxery.
Menq sakarkelu shat tex unenq, parzapes serjiki voch-legitimutyuny amen inch pchacnum e…
Ashxarhi dirqoroshumy ches karox poxel, bayc karox es tarber ltsakner banecnel, yev voch te kravorakan dirq brnel.
Dzer asatsov durs e galis, vor inch el anenq, mek a Artsakhy talu enq. ISk Artsakh tal, nshanakum e Hayastan tal. Patmutyunnn angam cuyc e tvel, vor yete azgovi kangnum enq, apa ashxarh che ter astvats el ijni yerknqic menq mer uzatsy kanenq.
Isk yndhanrapes, yes dashnakneri pes chem zarancum, te Bakun el e petq gravel. Yes parzapes asum em, vor mer dirqery ujexacnel e petq yev verj…
Inch mnum e adrbejanakan navtin. Nuynisk 1918 tvin AMN naxagah Woodro Wilsony yerb gtsum er Hayastan Turkia sahmany Batumy talis er hayerin, vorpeszi Adrbejanakan navty apahov hasni arevmutq.
Asats inch kcucane, menq karox enq arevmutqin ognel adrbejanakan navti anvtang artahanman gortsum, bayc dra dimats menq petq e inch vor ban nayev stananq, orinak Artsakhi ankaxutyuny, u voch yerbeq serjiki legitimutyuny.
U i verjo arevmutqin petq e haskacnel, vor mi or karox e menq el vordegrenq krderi uxin u aj u dzax amen inch paytecnenq, nayev iranc navta-gasa-muxery.
Menq sakarkelu shat tex unenq, parzapes serjiki voch-legitimutyuny amen inch pchacnum e
Ուղղակի երբեմն մարդիկ գործում են սխալներ, որոնք ուղղելը անհնարին է լինում, կամ դրա համար վճարում են շատ մեծ գին: Մեր դեպքում երկրորդ տարբերակն է գործում, հիմա մենք վճարում ենք մեր անհեռատեսության գինը:
Սիրելի ուսանող,
Քո վերջին մեկնաբանությունից պարզ երևում է, որ դու շատ լավ հասկանում ես իրավիճակը, այո փաստորեն հենց հիմա մենք ուրիշ Ճանապարհ չունենք, մեր սխալների համար վճարելուց բացի, ահավոր ցավալի է իհարկե, բայց այդ գինը Ղարաբաղն է: Դրանից հետո արդեն ժողովրդի ուժն է, որ պետք է գործի այս երկրում շատ արագորեն իշխանափոխություն անելու և աչալրջորեն հետևելու, որ մոտակա 2-3 տարում օրենքի ուժով և դեմոկրատական սկզբունքներով ընտրված կառավարություն ձևավորվի մեր երկրում: Այլևս սխալներ թույլ տալու ժամանակ չունենք: Փառք աստծու արդեն քաղաքական դաշտը մաքրվել է և լավ գիտենք թե ով ով է, բայց ամեն դեպքում պետք է աչալուրջ լինել, որպեսզի նորից չսխալվենք և ամենակարևորը, եթե նույնիսկ սխալ ընտրություն կատարենք, դա պիտի լինի միայն արդար ընտրությունների արդյունքում և ոչ թե բռնազավթումով ու կաշառքներով: Այդ դեպքում սխալները ուղելը շատ ավելի հեշտ կլինի:
Հիմային`
Արդեն երևում է, որ Գայթզագին լուրջ ընդունել չարժի: Չեմ ուզում մանրամասնել:
Dear Lilit and Hima,
ANTI CHRONOLOGICALLY.FIRST MR HIMA ,PLESE UNDERSTAND , I ASKED THAT MEANS ASK ..IF YOU WIS TO REMAIN ANONYMOUS STAY S.NOBODY IS PUSHING YOU TO CHANGE THAT STANCE. STAY SO….
I QUITE WELL UNDERSTADN YOUR PLAIN AND SIMPLE DISLIKE FOR PERSONS, WHETHER V.OSKANIAN, P.HAIRIKIAN TOROSSIAN , ETC.,THAT ALSO IS YOUR PREVILAGE.IT SEEMS THAT YOU ARE OUT THERE TO BE SO, JUST THAT DISLIKE ADN HAVE PICKED IN MANY ONLY ONE PERSON AS TO YOUR LIKING.EVEN SO.THAT ALSO IS YOUR PREVILAGE ALL OTHERS IN YOUR OPINION ARE NOT RELIABLE, AGAIN YOURS TO KEEP.
MY ALTERNATIVE AHVE ALL, INCLUDING A MARXIST, LENINIST MAOIST (AD WHY NOT?) sit together along dashnak’s huncags etc., and try to converge,,,do you follow? INA VERY very TOLERANT MODE LIKE IN CIVILIZED COUNTRY PARLIAMENT, COGRESS SENTA OR EVEN A FORUM LIKE THIS.AFTER ALL, LIKE WE SAY IN SPANISH-I AM A SPANISH CITIZEN SINCE QTR CENTURY NOT AN AMERICAN OR ANY OTHER COUNTRY ..WHY DID I MENTION THIS?simply because i want you and lilit and perhas many others to know that exemplar country- FOR HAVING BEEN THE FIRST ONE TO GRASP THAT PEOPLE SHOULD TOLERATE EACH OTHER AND EACH OTERS’ IDEALS,HAVING GONE THROUGH “yeghbayrasban” BROTHER KILLING BROTHER FROM 1936 TO 1939 CIVIL WAR..one a Repulican/communist the other a near fascist nationalist(Franko follower, called FASCHA, came to understand that it was a futile TO TR OT CHANGE EACH OTHERS IDEALISMS THEWSE WILL GO ON FOR EACH PERSON IS FREE AND ENTITLED TO AVE THEIR OWN…AND IN A LIBERAL CLUB TO WHICH I ATTENDED UPON THEIR INVITATION 35-40 YRS AGO- AND THAT BECASUE THEY HAD READ A COUPLE OF MY VERY SORT ARTICLES IN LOCAL PRESS-MAINLY DWELLING ON OUR PERRENIAL QUESTION WITH GREAT TURKEY) there i saw first time that after franco’s demise all sat together around peripheral table and set forth their “suggestions” NOT IMPOSING ANYTHING …and any such come wether from a communist republicna or a a nationalist etc., was welcomed -IF FOUND BEEFICIAL FOR THE PATRIA- AND ENDRSED…capiche? UNDERSTAND? THIS IS WHAT I LEARNT AND THUS ,NOW AN EXAMPLE-
WHEN THE AZERIS WERE DESTRONG OUR KHATCHKARS IN JUGHA, THERE WAS THIS DISCUSSION(LIVE) ON ARMENIAN H1 T.V. . THIS PERSON, DAVIT HAKOBIAN VERY HEATEDLY INTERVENED SAYING” THIS MINUTE , THIS MINUTE SWE SHOULD LEAVE THE NEGOTIATION FOR PEACE WITH AZERIS OSCE MINSK AS PEACE BROKERS… UNTILL THEY APOLOGIZE AND ;EAVE OUR HATCHKARS ALONE..nobody listened to him.
LATER THAT YEAR I G BACK AND FORTH TO YEREVAN NOW FOR 8 CONSECUTIVE YRS PRIOR TO THAT BEGINNING 1981 , 1992(for aiding after Earthqake the attending the Armenia diaspora coferences(by teh by if you go to my site there is an option on top entitled “PRE-Conference_ that was my “paper” to the Conf.
Going back to DAvit akobian .That same year I asked to see that man and thank and praise him …for what he had said. The friend, retorted..he is a Marxist.I said s what, HE HAS SAID COMETHING THAT IS DEAD RIGHT AND CRRECT….
THIS IS HOW THE MAJORITY OF OUR MINDSETS ARE…ANTAGONISTIC NON-CONFORMING NONE CONVERGING….
WE MUST STRIVE HARD FIRSTLY DEAR LILIT TO BE MORE TOLERANT.YOU SEAK OF CORRUPTION THINKING RA S THE ONLY ONE ? in the world.dont’ you know that even in the most advanced euro countries that exists.SURELY YOU…d, BUT AGAIN YOU MAY DO AS YOU WISH , BUT MAY I “SGGEST’ THAT YOU LOOK AROUND AND SEE FOR YOURSELF. me?
I DO NOT ENDORSE NEITHER CORRUPTION , NOR MONOPOLIES NOR ANY SUCH SUCH LIKE BAD TRAITS///BUT ABOVE ALL WE ARMENS MUST GET RID OF OUR 2 MAIN SUCH TRAITS THAT ARE A BIT MORE ACCENTUATED AMOGST US…
A. JEALOUSY TOWARDS EA OTHER AND EA OTHERS’ ANY ACCOMPLISHMENTS IN WHATEVER FIELD OF WORK ..
B. TRY TO BE CO-OPERATIVE -MIA BANIL-it is not necessary to be of the same idealism-like above explained bu work together towars the good of the NATION-THERE IS MUCH TO BE SAID FOR MANY MANY THINGS .BUT IF WE GET RID OF THESE TWO TRAITS,EVEN ARTIALLY AND BECOME A PEOPLE KNOWS TO TOLERATE…AND CONVERGE ON ANY GOOD “SUGGESTION” WITHOUT THE NATIVE ABOVE TWO TRAITS , THEN WE WOULD AVE TAKEN A CUPLE OF IMPORTANT STEPS TOWARDS A BETTER Armenia and Armenidad!!!!
Hamahaigagani SIRO,
gaytzag
PLEASE FORGIVE ME FOR BAD ,FAST TYPING MAKING MAN MANY TYPOGRAPHICAL ERRORS.I SIMPLY DO NOT HAVE A MINUTE MORE TO SPARE. MANY DIFFICULTIRES ..
PLEASE FORGIVE ME PLEASE..
GAYDZAG
Sireli Gaytzag,
Thank you for the comment and the call for tolerance.
I really appreciate your goodwill and eagerness to help Armenia and Armenidad.
Success to you in all your noble undertakings.
Visit the Madonna.com tickets page for more details and to get tickets!
Yerek dzez patasxanel ei Artsakhi het kapvats, bayc posts tegh chhasav. Blanshi ushadrutyunn em hravirum ayd hangamanqi vra. Arden jxaynanum em, vor posters tex chi hasnum :)…
Joxovurd mi hat stapveq…
Yes shat lav gitem, te gharabaghi hayery inchpes en hayastani hayerin verabervum (vorpes 2rd sorti mardik). Bayc i ser astso haskaceq, vor Gharabaghov bun gharabaghi harcy chi lutsvum, ayl nayev Hayastani.
Voch voq dem che poxzijumneri gnal, bayc ayd poxzijumnery petq e linen yerkkoxmani yev voch te miakoxmani, inchpes hima e…
Heto misht ka ayl chanaparh, yete mez hima inch vor ban partadrum en, da chi nshanakaum, vor ayl tarberak chka. Nuynsik shat chnchin nerqin u taratsashrjanayin zargacumnery karox en shat ban poxel storagrvleiq hamadzaynagrum.
Nuynisk hh naxagahi, kam nra atory zbaxecnoxi 1% legitimutyan bardzracmna depqum nra dirqery inch vor paymannery dnelu harcum ujexanum en. Nuynisk azatagrvats taratsqnerum 1000 hogi aveli shat hay bnakich linelu depqum mer dirqery ujexanum en. Isk serjikn u robiky verjin 10 tarum arel en amen inch vor mer dirqery tulanan. Bayc dranq andarnali baner chen. Aynpes vor tekuz yev shat djvar chanaparhov, bayc hnaravor e hasnel aveli hayanpast pastatxti storagrman.
Yev verjum, mi moraceq Sardarapati patmutyuny, yerb joxovurdy paterazm haxtec u askyarnerin het shprtec, isk tsaxu dashnaknery tiflisum nstats xaxautyan paymanagir knqelov` Andranikin u myus zorahramanatarnerin hancagorts hrchakecin. Cheq zgum nmanutyuny. Ov haxtel e paterazmy, hima kam bantum e kam el ynndimutyan mej…
Aryunov vercvats hoxi giny shat tank e, vorpeszi ayn aydpes heshtutyamb trvi…
P.S. xndrum em inch chynkaleq vorpes shovinist azgaynakan, yes parzapes uzum ei cucy tal, vor gharabaghi harcum menq shat voroshich der karox enq unenal, yev piti unenanq u mer kravorkan dirq yndunely npastum e voch-hayanpast tarberakin.
HIMA!!! AYO HIMA MI KNAI VARGYAN ZHAMANAG OUNEM HAIRENI YEV ARDYERGRI HAYER GRGIN DZER OUSHADRUTYA HANDZNELU HEDEVYAL;-
TEBED DA ANGLIEREN GRECI NAKHABES. M E R B O U N HAGARAGORT YEV TSHNAMI GARAVARUTYUN METZ TURKIA-N E, HEDEVAPAR YETE MEZ XAGHI EN BRNEL OSCE MINSK I XMBAG, DA NRA HAMAR E WOR MENK BOLOROVIN SEHGVENK MER HAMAHAIGAGAN “h i m n a h a r c i c” XOSUM ENK SARARABADIC ARANC ANDRADARNALU WOR MENK AYNDEGH GRVOUM EINK MER B O U N VOSOXI DEM YEV VOCH TE POKR YEGHBAYR AZERI-NERI(mijangyal, AZERBEJAN YERGIR GOYUTYUN CHUNER ,INCHEV 1900-AGANNERIC HEDO angliacik da sdeghcecin yev hamaynavar SOVEDAGANNER DA VAVERACRECIN.GARTACEK PASTEROV PASTATHGTEROV LI PRO RICHARD G. HOVHANNISSIAN 4 HAODR GRKER ..OUREMN NAX MER NAXGIN ARAJIN NAKHAGAH LEVON TER BEDROSIAN CH’ANDRADARCAV DRAN YEV POXANAG ALIEV (hair) BARDADRER…AYO BARDADRER(kanzi mer jogadner arajanoum ein haxtaganoren) CHUNECAV AYD DZIRK -HAXTOGH GAROX E B A R D A D R E L …YEV ZINADADAR GNKEC.MINCH NA BIDI BARDADRER GEIDAR ALIEV-IN UNTUNEL WOR ARTSAKH MISHT HAYTYAMB E BNAGECVAC YEGHEL BADMAGAN MER ARTSAKH 80/85% YEV AVELIN YERPEK AZERI DARCK CHI HAYDARARVEL AYL NOUYNISK UST, STALIN-I ” AUTONOM m a r z “HASGACAK sirelikkk. mi xapvek Levon bashdelov…na nouyn martn e WOR MI HAYORTU-YES DASHNAG CHEM LAV HASGACEK!!! AYO MAROUXIAN HRAIR IN yergric ir hairenikic vdarec…GARSHELI MI ARARK
VOCH MI HAYI CHI GARELI HAYRENIKIC HERACNEL YETE HARG ER TOX IREN OUGHARGER MI VOYEVE POKR GYUX BAYC HAIRENIKOUM
AYZHM EL NRA ORINAGIN HEDEVELOV INCH VOR MI FRANSAHAYI EN OUZOUM hairenikic vdarel……..DESNOUM EK YERP MI SXAL E GORCVOUM grgnoum en ayd…BADZHEL AO BAYC VOC H HAIRENIKIC HERACNEL SOURP E MER HOGH YEV BOLORIS HAIRENIKN E AYD.HAYASTAN VOYEVE MEGI MENASHNORH@ che/CHI!!!!!
xdacnem yev hagirj.menk gorc ounenk(YES DA LAV HASGACRI YERP MEG AMIS ARAJ HAVAKVAC EINK “ZHARANGUTYUN” gusgacutyan gic MI SHENKOUM WOR NOUYNBES RAFI HOVHANISSIAN I DZERNERECUTYAMB E HIMNVADZ AYNE :-“Razmavaragan yev Azgayin hedazotutyunneri haygagan gedron” SEMINAR ER ANC GACVOUM KNNARGELU HAY-TURK HARABERUTYUNNERI HERANGAR”@…gayin 8/10 hasnogh turk hamalsaranganner, txtagicer yev badmagir-ner(VERCHIN@ HISHEC NAYEV TE INK DIPLOMAT EL E…- INCHYEVE..YERGAR “YELOUYTNER” meronc goxmic el..HADGABES NSHANAGALIC ER…WOR PAron papian mer nxgin canada i desban grgin SEVR-i DASHNAGIRN ER MEJDEX DREL YEV ..(TEBED NA NOYNN AREL ER MI KANI ORER AFRAJ OUR YES EL EI MASNAGCOUM AYN E azgayin academia-oum…
MINCHDER TURK DIPLOMAT DA -VSDAH EM MEZNIC LAV GIDER- SAGAYN NA XOUSAPOGH ER AYD ARTIV CONCRET ARDAHAHYDVELOUU-SHAD BNAGAN MANAVAND MI TURK DIVANAGEDI GOXMIC -NERGAYUTYAN IRENC OUSANOGHNERI..
gaydzag ays doxer grox khosk ari yev nakh ANDRADARCA NERGA DARACASHRJANI GAROX OUYZH E METZN TURKIA…MENK AYDEX ENK PORCELU -INCBES AGENDA-N E TELADROUM-HAY TUR HARABERUTYUNNERI…HERANGAR…ASEL E-(IMIJI AYLOC ANGLIEREN EI XOSUM) EV BNAGANABAR ARABERUTYUNNERI B A R E L A V M A N arnchutyamb.. HEDO HISHECI-AHA AYSDEX E WOR im hamest zamyo te nayok en asoum rseren, lav chi gidem AGNARG!!!HAY LEZVOV…
“yergar dariner MOUNTAIN TURK EIN ANVANOUM TURKIAYUM BNAGVOX SHURG 16 MILLION KRDERI…BAYC I VERJO “GREAT TURKEY CAME TO TERMS…”asink godrvecin gosht asac yev aylyevs_sa mer mej iharge_NOCA IRENC BOUN ANOUNOV EN GOCHUM H I M A (voch te mer ays forum i hima -i MASIN E XOSK@_)ANDRADARCA NAYEV -AYS HIMNARG-I > “zharangutyun” I HIMNADR NAXGIN ARDNAXARAR RAFI HOVHANISSIAN HOR AYN E HARGARZHAN PROF. RICHARD G. HOVHANISSIAN I LAYACAVAL ASHXADUTYAN-VOCH TE VEROHISHYAL 4 HADOR HAYASDANI HANRABEDUTUN”grkin ayl mi 10 yag NOR GRKER YURAKANCHYUR MER AREVMDYAN HAYASTANI NAHANGNERI GED.KAXAKNERI VRA ,ORIAG GARIN, VAN KARS YEVAYLN OUR NA VOERJERS JAMPORTOUM ER OU BEXOUMER ANELOV TE GREL E YEV TE BADGERNER CUCAZDFRDEL ZOR NERGAYACNOUM EN ……..hayer en abrelis yeghel ..ouremn AYS DZEVOV turk yeridasartneri hasgacri wor GREAT TUEKEY WILL EVENTUALLY COME TO TERMS THAT THOSE WERE ARMENIAN LANDS POPULATED BY ARMENIANS….
AHA TURKI HED AYS DZEVOV HARG E XOSEL WOR HASGANA…
CHI MORANAM , NAXGAK PROF I MASSIN XOSEL NAYEV AGARGELOV AYN MASIN WOR HAYER SEVRE EN MEJDEGH BEROUM YERPEMN ERPEMN..-aydex noric irenc em ver barcracnoum…ngadecek– zhamanagin 80-agannnerin inch wor HAY YERIDASARTNER…’correctional acts of violence”i ein dzernargel turk diplomat-neri dem….SAGAYN AYN ORERI TURK METZ HRAMANDAR GENERAL KENAN EVREN HAYDARAREC”hayer hogh gouze? YEGEK AREK!!!”ayd vargyanin bolor nerga turkeri demker baycaracan..iharge…VERCHN ER WOR VEROHISHYAL@ haydnutyun haydneci(barsgahayeren) WOR krderin hima irenc ragan anvamb en gochoumm…….var@ verchnaban”
Mer hamahaigagan OUYZH … OUXAGI YERGRORT SARDARABADOUM(Artsakh) COUCADRVEC YEV NORIC AYD EL DZERKIC DVEC LTP,,,na lav BADRASDVAC ANDZ E angasgac, bayc ir BNAGAVROUM IPR OUSOUMNASIROGH.. bayc dzhbaxdabar chi coucadrec voyeve bnadour DIPLOMAT-i GAMK HARGADRELOV GEIDARIN….ALIEV!!
ir ouyzh tapec xeghx dashnagi vra…YERGRIC VDARELOV..ISK YEGEK DESEK WOR yerp naxagahagan undrutyunnern ein anc gacvoum hairenikoum ancyal garnan..YELVA KNAC DASHNAGNERI MOD IRENC OZHANDAGUTYUN HAYCELOU!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!AHA AYDEGH OUZEC COUCABEREL IR DIVANAGIDUTYUN dzri OZHANDAGUTYUN SDANALOU DASHNAGNERIC, garcelov noka ABUSH EN…..
GRGNOUM EM YES VOCH DASHNAG YEV VOH MI AYL HOSANK I CHEM BADGANOUM HAIRENIK HAYASTAN AHUTYUN AMEN BANE V E R ..
HAMAHAIGAGANI SIRO,
DZERD, GAYDZAG PALANDJIAN
Լեգիտիմությունը, անշուշտ, կարևոր գրավական է, բայց ոչ առանցքային: Վորևէ խնդրի կարգավորման հարցում այսօր առանցքային դեր է խաղում գերտերությունների հետաքրքրությունը: Հետաքրքրությունների մասով, այսօր մենք աշխարհին առաջարկելու ոչինչ չունենք (բացառությամբ բաստուրմայի և թոնրի լավաշի): Նույնիսկ Ռուսաստանին վորևէ լուրջ բան չունենք նվիրելու, և դարավոր բարեկամ, եղբայր-Ռուսաստանը վերաբերվում է մեզ այնպես, ինչպես վերաբերվում են հնացած սիրուհուն, երբ օգտվում են նրա հնարավոր բոլոր ծառայություններից, գտնելով նորին` ավելի գեղեցիկ և փարթամակուրծք:
Բարձրագոչ հայրենասիրական ճառեր ասելուց առաջ մտածեք, որ այս պահին հոգեբանորեն մեր ազգը պատրաստ չէ պատերազմի, եթե նույնիսկ համարենք, որ ռազմա-քաղաքական և տնտեսականառումներով ամեն ինչ նորմալ է:
Usanox jan,
Ashxarhin arajarkelu ban iroq vor chunes, bayc karas unenas, yete legitim ishxanutyun unenas. Du asum es “այսօր առանցքային դեր է խաղում”, yes asum em, misht el arancqayin der e xaxacel. Der avelin mi 100 tari araj gerterutyunneri shaheri mej er hay azgin ashxarhi eresic maqrely, inchy yev turkiayi dzerqov pordzecin anel (anglia, germania). Ba inchu menq i hechuks nranc der chenq veracel???
Qo berats pastarknerly texavorvum en fatalistakan (chakatagrapashtakan) gaxaparaxosutyan shrjanaknerum, yst vori meznic vochinch kaxvats chi yev inch linelu e petq e lini, ankax nranic uzenq menq te chuzenq. Ayd depqum harc e arajanum, ardyoq arjer aydqan payqarel serjiki u robiki dem???, voronc amboxj ashxarhn er pashtpanum. Qo tramabanutyunic yelnelov` charjer.
Ches kartsum, vor haka-tramabanakan e mi poqr stacvum???
lilit
Բարձրագոչ հայրենասիրական ճառեր ասելուց առաջ մտածեք, որ այս պահին հոգեբանորեն մեր ազգը պատրաստ չէ պատերազմի, եթե նույնիսկ համարենք, որ ռազմա-քաղաքական և տնտեսականառումներով ամեն ինչ նորմալ է:
Lilit jan,isk ov e Dzez iravunq verapahel amboxj azgi anunic hajtararutyunner anel?
Nujne verabervum e HIMA-in um uxexum hanjarax mtqer en artnacel,vor arcaxcinere hajastancinerin erkrord sorti mard en hamarum.
Gaytzagin,
Please be shorter in your comments and don’t use CAPS LOCK, since it is very difficult to read them.
Inch veraberum e dashnaknerin, apa, du yerevi voch du 20-rd dari skzbneri patmutyann es tsanot, voch el 20-rd dari verjin. Yeghbayr, dashnaknery misht yeghel en amena-haka-haykakan ujy (manavand nranc vernakhavy), isk 90-akanneri keserin zbaxvel en terorismov Hayastanum, isk teroristnerin (yerevi te teghyak es), kam veracnum en kam el bantarkum` ankakh nranc azguntyunic. I miji aylots nranq hima el en dranov zbaghvum: var orinak marti 1-i depqerin nranc masnakcutyuny. Aynpes vor khndrum em odic vercrats haytararutyunner mi ara.
Inch veraberum e Ter-Petrosyani HYD-in aycelutyany, apa na yndameny mi bani hamar er da arel, vorpeszi paymanavorver khakhi kanonneri shurj` pokhadardz cekh chshprtelu, inchy henc arajoin ory khakhtvec serjiki strukner dashnakneri koghmic, bayc minchev verj pahpanvtes Ter-Petrosyani koghmic (na minchev verj el voch mi ban chastes dashnakneri hascein` i pataskhan nranc cekhi). Da teghi unecav, qani vordashnaknery arajnordvum en mimiayn sepakan grpanayin shahov (u misht el arajnordvel en irenc steghtsman orvanic).
Aynpes vor krkin khndrum em anhimn baner chasel.
Imijayloc mi hat haneluk tam.
Um en patkanum ajs xosqere?
Այսօր միակ հեղափոխական ուժը Հայաստանում, որ ոչ մի շանս չունի, ինչպես ասվեց, պառլամենտարիզմի ուղիով հասնելու նպատակներին, այսօրվա հանրահավաքների կազմակերպիչներն են։ Այլ ուժ Հայաստանում չկա։ Բայց սա ֆարս է ընդամենը։ Սա խեղկատակություն է։ Եւ մեր ժողովուրդը ըստ արժանվույն կգնահատի եւ կընկալի դա… Ընդդիմության ակտիվությունը կապված է այն իրողության հետ, որ իշխանության կամ պետության գործերը գոնե վատ չեն ընթանում»
Տիգրանին,
Եթե դու ապրում ես Հայաստանում և ունես ընկերներ, բարեկամներ, հարևաններ, հարցրու նրանց արդյոք իրենք կամ բանակում ծառայող նրանց զավակները պատրաստ են պատերազմի, որքան էլ որ փորձես բացատրել, որ Ղարաբաղի կորուստը, անդառնալի կլինի նաև Հայաստանի համար: Ուրիշ փաստարկներ և հոգեբանական վերլուծությունների արդյունքներ չեմ ուզում ներկայացնել, քանի որ հասարակ, իմ վերը նշած ձևով ինքդ էլ կհամոզվես, որ այդպես է: Ես անձամբ և երևի թե ոչ մի հայ էլ չէր ուզենա, որ նման իրավիճակ լիներ այս երկրում, բայց իրականությունը սա է:
Թույլ տուր Հիմային ուղղված հարցիդ ես էլ պատասխանեմ: Թե ինչ են ասում Ղարաբաղցիները հայաստանցիների մասին /երկրորդ սորտ, անհավատ, պատմության ընթացքում մենք երբեք ձեզ հետ չենք եղել, մենք ուզում ենք միանալ Ռուսաստանին, պատերազմում մենք ենք կռվել Սփյուռքի փողերով և այլն, և այլն/, դրանք իրոք ասվում են, բայց բամբասանքային մակարդակով և չարժե նույնիսկ այդ բոլորը լուրջ ընդունել: Միակ փաստն այն է, որ ինչպես Հայաստանն է կեղեքվել ու ծախվել ղարաբաղյան կլանի և ախքանման հայաստանցիների կողմից, նույն ձևով տառապել է և Ղարաբաղը: Միակ տարբերությունն այն է, որ առ այսօր Ղարաբաղից ոչ պետական, ոչ քաղաքացիական մակարդակով ոչ մի բողոք չի հնչում Սերժիկ-Ռոբիկի վարած քաղաքականության և մայնդորֆյան պայմանագրի վերաբերյալ:
Ինչ վերաբերում է վերջին մեջբերմանդ, ասեմ, որ դրա հեղինակը կարող եմ համարել քեզ, քանի որ երևի կարծում ես շատ հանճարեղ մեկնաբանություն է: Եթե իրոք այդպես ես մտածում, հիասթափեցնեմ քեզ ասելով, որ ժողովրդի մեծամասնությունը արդեն ընկալել է, որ Հայաստանի միակ խեղկատակը մեր կառավարությունն ու նրանց ստրուկներն են:
Հիմային,
Խնդրում եմ մեկին խնդրիր, քեզ ցույց տան թե ոնց հայերեն տառերով տպես: Այդպես քո խոսքը ավելի տպավորիչ կլինի, իսկ կարդալը` հաճելի:
Tigran Kocharyan
… isk ov e Dzez iravunq verapahel amboxj azgi anunic hajtararutyunner anel?
Տիգրան Լիլիթի քոմենթի մեջ ամբողջ ազգի անունից հայտարարություն չկա! Դա կարծք է! Ոշադիր կարդա´ու մի աղավաղիր: Այ քեզ ոչ ոք իրավունք չի տվել ուրիշի կարծիքը հայտարարություն անվանել:
Այժմ կոնկրետ ասվածի վերաբերյալ: Այո ես էլ եմ կարծում որ Հայաստանը այսօր պատերազմելու պատրաստ չի: Պատրաստ չի եւ´ հոգեբանորեն, եւ´ ռազմա-քաղաքական ու ևւ´ ֆինանսական տեսանկյունից:
Հոգեբանորեն. Արդեն քանի տարի է հակառակորդ պետության բարձրաստիճան պաշտոնյաները անընդհատ ԼՂՀ հարցը պատերզմով լուծելու մասին են հայտարարում: Այլ կերպ ասած` իրենց ազգաբնակչությանը հոգեբանորեն պատրաստում են: Մեր մոտ նմանատիպ հայտարարություններ չեն արվում (մի քանի դաշնակ պոռոտախոսների կամ ՀՀԿ-ական հանցագործների խոսքն էլ ազգաբնակչության մոտ ոչ մի ազդեցություն չի կարող ունենալ: Որովհետեւ ընտրությունների ժամանակ մարդկանց ձայներն են գողանում, բայց հո հոգիներն ու մտքներն էլ չեն կարող գողանալ: Եվ հետո` իշխանական բերան դարձած մամուլն ու ՀՀ-ում գործող բոլոր հեռուստաընկերությունները ծար աստիճան վարքաբեկված են, իսկ նման պայմաններում նրանց կողմից իրականացվող քարոզը շաաաաաաատ անուժ է…
Ինչ վերաբերվում է ռազմա-տնտեսական տեսանկյունին, եթե դու կարծում ես, ապա գնա Հայաստանի բյուջեն էլ նայիր, Ադրբեջանինն էլ, պահուստային ֆոնդերն էլ հետը, որովհետեւ պատերազմի դեպքում ռազմական ծախսերը կարող են ավելանալ:
Հանկարձ չասեեեեեեեեեեեեեես թե` բա ոնց կարողացանք հազթել ու ըստ ադրբեջանցիների` իրենց տերիտորյաի 20%-ը գրավել: Չասե´ս, որովհետեւ եթե 93-94թթ. հաղթանակներ ենք գրանցել, ապա մինջ այդ էլ պարտություններ էինք ունենում: Իսկ դա ընդհամենը մեկ պատճառ ուներ` ռուսաստանի շահն էր այն ու այս կողմ թեքվում: Հիմա նրանք նշան խնդիր չունեն, 10 տարի Հայաստանում իշխանությունը ռուսների ոտքի տակի քոծ է դարձել: Իսկ որ ադրբեջանի կողմից շաաաաաատ ակնկալիքներ ունեն, դրանում չգիտեմ դու ինչպես, բայց ես կասկած անգամ չունեմ:
Լիլիթ ջան հայերեն տառատեսակով տպել գիտեմ, այնպես որ կփորձեմ այսուհետ միայն հայերեն գրել: Պարզապես ավելի դանդաղ է ստացվում այսպես 🙂
Lilitin
Սկզբից կուզենաւի ասեի,որ այդ խոսքերը ասվել են 1994 թ-ին և պատկանում են Տեր-Պետրոսյանին,եթե պետք է կարող եմ քեզ տրամադրել համապատասխան հղումները:)
Հաջորդը.Հայաստանում բարոյալքվածություն ցուցաբերում են միայն ՀԱԿ անդամները,բացառությամբ Ժիրոյի և մի ստվար զանգված կռված թղերքի,մնացած ջահելության վրա խիստ կասկածում եմ:
Ավելին,իմ ամբողջ շրջապատը պատրաստ է պատերազմել առանց տատանվելու ,իսկ արցախցիների մասին քո մոտ ստեղծվել է շատ թյուր և միակողմանի կարծիք:
Նույնիսկ համոզված եմ որ Հայաստանում չես բնակվում:
Vahagnin
Առաջինը
Մենք միմյանց չենք ճանաչում և երևի թե առիթ չեմ տվել Դու-յով խոսելու:
Երկրորդը:
Շատ եմ ցավում,բայց Հայաստանից դուրս բնակվողներից Հայաստանի մասին կարծիքը չեմ ընդունում,եկեք,ապրեք,պայքառեք այստեղ,նոր խոսեք
Երրորդը:
Քաղաքավարիության կանոններով, երբ տղամարդը խոսում է կնոջ հետ,ուրիշները թույլտվություն են հարցնում `նոր են խառնվում:
Չորրոդը
Ինչու եք Դուք խառնվել իրար ու Ղարաբաղի մասին մտածում,եթե Մեծն Առաջնորդը Սերժին ժամանակ է տվել ու ճնծում չի ցանկանում գործադրել:
Չեմ ուզում ծավալվել, Հիմա, բայց այնպիսի հակատրամաբանական փաստարկներով, ինչպիսիք հաճեցիք համարել իմը, կորցրեցինք Հայաստանի 9/10-ը:
Վահագնի գրածի վերջին պարբերությունը բացեիբաց և առանց չափազանցությունների համընկնում է իրականության հետ: Ես ինքս ծնունդով մի տեղից եմ, որտեղ ակտիվ պատերազմական գործողություններ են ընթացել և այդ ժամանակահատվածում բնակվել եմ այդտեղ, և թույլ տվեք կարծել, որ այդ մասով տիրապետում եմ իրական ինֆորմացիայի (նաև իմ մտերիմներն են եղել տարբեր մարտական օպերացիաների ակունքներաւմ): Եվ այդ ամենով հանդերձ տեղեկացնեմ ձեզ, որ չի եղել վորևէ լուրջ օպերացիա, որը ռուսների հետ համաձայնեցված չլիներ, իսկ ինքնագլուխ օպերացիաները պատժվել են ռուսների կողմից` զինամթերքի հանկարծակի ճգնաժամով:
Տիգրանին,
Բանից պարզվում է դու ժուլիկ ես ու պոռոտախոս: 94-ին բոլորովին ուրիշ իրավիճակ էր: Իսկ եթե դու, քո շրջապատը և կես բերան սուտ-սուտ հայտարարություններ անող դաշնակները պատրաստ եք պատերազմի, գնացեք ու կռվեք Ղարաբաղի ու ռոբա-սերժական դրոշակների տակ: Դրանով դուք միանգամից կլուծեք ոչ միայն Ղարաբաղի, այլև Հայաստանի չլինելու հարցը: Այո, ՀԱԿ-ը պատերազմի կոչեր չի անելու և ընդդիմությունը չի կռվելու: Երբ մենք պայքարում էինք անօրեն իշխանության դեմ, դուք նրանց ոտքերն էիք լպստում, հիմա ինքներդ էլ գնացեք ու կռվեք, և նրանց, որ ծախեցին ձեզ փողով, և թուրքերի դեմ:
Ուսանող
Դու զգում ես,որ քո խոսքերով պղծում ես Եռաբլուրում և այլ բազմաթիվ տեղերում հանգչողների հիշատակը?
Խեղճ Թաթուլ,Ասկոլկա,Մոնթե ում համար զոհվեցիք… Ուսանողի նմանների?
Էհհհ,էս ինչ արին մեր ջահելների հետ…
Լիլիթին
“Բանից պարզվում է դու ժուլիկ ես ու պոռոտախոս: 94-ին բոլորովին ուրիշ իրավիճակ էր:”
-Ծանոթ լևոնական երևույթ`հայհոյանք ,հայհոյանք և միայն հայհոյանք…
“94-ին բոլորովին ուրիշ իրավիճակ էր:”
Անպայման: Հայաստանի ծաղկման և դեմոկրտայի գագաթնակետներ:
“Իսկ եթե դու, քո շրջապատը և կես բերան սուտ-սուտ հայտարարություններ անող դաշնակները պատրաստ եք պատերազմի, գնացեք ու կռվեք Ղարաբաղի ու ռոբա-սերժական դրոշակների տակ: Դրանով դուք միանգամից կլուծեք ոչ միայն Ղարաբաղի, այլև Հայաստանի չլինելու հարցը: Այո, ՀԱԿ-ը պատերազմի կոչեր չի անելու և ընդդիմությունը չի կռվելու:”
Ես անպայման կցիտեմ Ձեր կարծիքը: Դա ինձ շաաաատ պետք էր իմանալ:
Իմիջայլոց,հերթական անգամ աշխատեց նույն դոմինանտը,սկզբում անպատվել,հետո խառնել դաշնակ-ռոբ-սերժ: Պավլովյան условный-безусловный рефлексը աշխատեց կրկին:
“Երբ մենք պայքարում էինք անօրեն իշխանության դեմ, դուք նրանց ոտքերն էիք լպստում, հիմա ինքներդ էլ գնացեք ու կռվեք, և նրանց, որ ծախեցին ձեզ փողով, և թուրքերի դեմ:”
Այստեղ նույնիսկ մեկնաբանելու կարիք չկա: Սա արդեն խռոնիկա է:
Ուղղակի մեկ բան,ես կգնամ Արցախի համար պատերազմի,նույնիսկ եթե Լեվոն 7-րդը նախագահ լիներ:
Բայց Դուք դա չեք հասկանա:
Երբեք:
Blanshin.
Շուշան ջան,խնդրում եմ առանձին ուշադրություն դարձնես պոռոտախոս և ժուլիկ արտահայտություններին:
Տիգրանին
Նախ, ամենայն հարգանքով դեպի Ձեզ, կխնդրեի ԴՈՒՔ-ով խոսել իմ հետ ( ինչպես դուք էիք հորդորում Վահագնին), երկրորդ- այդ բազմաթիվ տեղերից մեկում հանգչում Է արտիլերիայի գնդապետ, իմ աներևակայելի մոտիկ ազգականը և Փառք Աստծո` չեն հանգչել մյուսները(որոնց զենքերը էի մաքրում), և երրորդ, Տիգրան, ես վշտացած եմ Ձեզ համար, որ Դուք ոչ միայն չեք տիրապետում էթիկայի տարրրական նորմերին, այլև զուրկ եք բանականության աստվածատուր շնորհից: Համենայն դեպս դրա մասին են վկայում Ձեր տիեզերական մտքերը և ապշեցուցիչ եզրահանգումները:
Եվ շատ կուզենայի պատկերացնել Ձեր դեմքի խրոխտ արտահայտությոնը, երբ Ձեր տան առջև (Աստված մի արասցէ), պայթեր ,, Գրադ,,-ի արկը և Դուք առանց ԶԵՆՔ-ԶԻՆԱՄԹԵՐՔԻ քաջաբար վազեիք թշնամուն ընդառաջ:
Ի հավելումն նշեմ, որ չէի ցանկանա քննարկումը տեղափոխել կենցաղային և գավառական մակարդակ, սակայն կարծում եմ, որ Քոչարյանի համար այսպես ավելի ընկալելի է:
Ուսանող ջան:
Ցավակցում եմ զոհված ազգականի համար:
Ուղղակի ասել,որ պատերազմը շահել են ռուսները,դա անուղղակի վիրավորանք է նույն Ձեր ազգականի հիշատակին:
Իսկ ինչ կանեմ ես,եկեք տողեք իմ խղճին և ավելորդ եզրակացություններ մի արեք իմ համեստ անձի մասին,քանզի չեմ հասցնում յուրացնել Ձեր փառապանծ մտքերի ելևեջներին և կիսեմ Ձեր այն անուրջները,որոնց մեջ ընկղմված փորձում եք ինձ տարրական էթիկայի կանոններն սովորեցնել:
Վասնզի և զխրատս և զմանս հանճարոյ:
Ուսանող
Վերջին նախազգուշացումս ընդունի,որ քո մանուկ մտքերով հանկարծակի և չանցնի հոլովել որևէ վիրավորական իմաստով իմ ազգանունը:
«…երբ տղամարդը խոսում է կնոջ հետ…»
Լսիր գիտունիկ, այստեղ, այսինքն այս բլոգում, կոնկրետ քաղաքական թեմայի շուրջը քննարկում սկսելու համար բացված այս էջում Լիլիթի կամ մեկ ուրիշի հետ Զառնշան տատիկի ճռճռացող մահճակալի մասին չես զրուցում, որ խարնվել չխառնվելու խնդիր լինի…
«Ինչու եք Դուք խառնվել իրար ու Ղարաբաղի մասին մտածում,եթե Մեծն Առաջնորդը Սերժին ժամանակ է տվել ու ճնծում չի ցանկանում գործադրել»
Նախ խոսքը հանրահավաքների միջոցով ճնշում գործադրել չգործադրելուն է վերաբերվում: Իսկ ընդհանրապես զարմանքդ հասկանալի է, իսկը ստրուկի մտածելակերպ է. Մեր Մեծն Առաջնորդը ժողովրդավար է, ձերի պես բռնապետ չի, որի կամքը օրենք ընդունեք:
…Հայաստանից դուրս բնակվողներից Հայաստանի մասին կարծիքը չեմ ընդունում…
Լավ է ինքդ էլ հասկացար որ նախորդ գրածիս դեմ ոչ մի հակափաստարկ չես կարող բերել, հասկացար ու խուսափելու պատճառ գտար. բայց դարձյալ անուժ`
Վահագն Ղուկասյանը Հայաստանում է ապրել ու ապրում
Էս վերջին գրածս քիմքիդ համար շատ բարդ է, հասկանում եմ, բայց դե դա արդեն քո տեսակի (ների) պռոբլեմն է
Շուշան ջան,ցավում եմ,որ չկարողացար այստեղ հավաքել մի զանգված,որի մակարդակը նույնը լիներ ԱրտՄիկայի կամ գոնե Նազարյանի մոտ:
Բացի վիրավորանքից ու հայհոյանքից,այստեղի մեծամասնությունը այլ բանի պիտանի չէ: Քանի որ քեզ հարգելով և ցանկություն չունենալով իջնել նույնատիպ բառերով փողոցային խոսակցությունների կհեռանամ:
Քեզ ճանաչելով,իրոք սպասում էի,որ բլոգում հավաքված կլինեն մարդիկ,ում հետ հաճելի կլիներ բանավիճել,սակայն,դեռևս,երևի թե վաղ է դրա մասին երազել:
Որոշ ժամանակով կլքեմ բլոգդ,այն հույսով,որ ավելի սթափ զանգված կհավաքվի այստեղ:
Հարգանքներով
Տիգրան
Մնացածներին խնդրվում է սա չհամարել շարժման հերթական հաղթանակ:
Ես պարտվեցի իմ պարին ընկերոջս,քանի որ նա ինձ համոզում էր,որ այս բլոգի մասնակիցների հետ անհնար է բանավիճել մեկ նախադասությունից ավել առանց նրանց կողմից հայհոյվելու վտանգի: Նա շահեց,իսկ դուք պարտվեցիք:
Ուսանող ջան,
Արի վերադառնանք մեր հարցին, օ՞կ: Ոնց որ թե եթերը էլ չի խշշում:
Արի նախ համաձայնվենք մեր անհամաձայնության շուրջ: Այսինքն` դու ասում ես, որ անկախ մեր իշխանությունների լեգիտիմությունից, եթե մեզ գերտերությունները ինչ որ բան պարտադրեն, ապա մենք չենք կարող խուսափել դա ստռորագրելուց: Ճիշտ եմ, թե` չէ՞:
Իմ կարծիքն էլ հակառակն է, ես կարծում եմ, որ գերտերությունների մեզ ձեռք չտվող պայմաններին հակադրվելու մեր միակ ռեսուրսը (ցավոք սրտի) մեր իշխանությունների լեգիտիմությունն է և ներքին ժողովրդավարությունը: Օրինակ Ադրբեջանում դա այդպես չէ. այնտեղ այդ ռեսուրսը նավթն է:
ՀԻՄԱ, խնդրում եմ ինձ ասա, ինչու համաձայն չես իմ կարծիքի հետ:
HIMA-in
DOUK SHEGHVEL EK BOUN HARCIC-NAKH CHEK UMBRNEL WOR YES ARCARCEL EM MER -SHADERI NERGAYUTYAMB SEMINAR IN ‘Zharangutyayn” gic Razmavaragan Gedron oum ayn el NOR ORYA TARM OUYZHERI MIJEV HAY-TURK. AYS MASIN CHEK ARDAHAYDVOUM ,ARTEN DZER XOSKERIC BARZ YEREVOUM E WOR DERYEVS ABROUM EK MENADIRAGAN HOVEROV-HOK CHE TE AYS GAM AYN HOSANK…YES ANDRADARCEL EM LTP I AYN GARSHELI ARARKIN-VOCH IPR DASHNAG ANDZ, VOCH EL HAGARAG NOCA,INCHBES ZGALI-OREN DOUK EK OUZOUM NRANC VARGABEGEL…INDZ EK MEXADROUM WOR MER ANCYAL DARU BADMUTYUNIC DEGHYAG CHEM…MI NAYECEK SHURJNERED,DESEK DASHNAGNER MINCH OUR EN HASEL,,LI-IRAV ANDA EN “internaciomnal socialist” I YEV GSHIR EN AMBOGHJ SPRUKN IVER…ISK dzer bashdbanac Levonakannered our en SPRUIKOUM mi yergou hazar Los angeles oum? i dem 500,000 I HASNOGH VOGHJAMID HAYORTINERI…
ISK VER-ANDRADARNALOV MER BOUN HARCIN metzn turkio YEV GRDSER YEGHBOR AYN E AZERI-NERIN..ays artiv lroum ek..aveli NAXADASELOV NERKIN MER HARCERIN -AYN A BGHDOR JRERI MEJ PORCOUM EK DZOUK VORSAL…mer boun harc lav imacek METZN TURKIA-N E isk irenc AGENTNER MER MEJ SHAD wor porcoum en mish AZZERI-NERI hed mer aysbes gochvatz “himnahartz” arcarcel.
MINCHDER KHOEHM HAYORTIK LAV GIDEN MENK DA ARTEN GARKADRVADZ HARC EN IMANOUM 16 dari iver…TOGH OSCE MINSK GNAN GAN..INCHKAN OUZOUM EN …inchbes orinag der sarouagvoum e CYPROS i(Hounaga Gibros-i ) harc…SAR@ mishd Ga Ansasan….-KHOS@S mer aryan gnov azadagrvadz ARTSAKH I YEV DARACKNERI MASIN E hima….HIMA!!!!
LEVON KHAGHAL ou zham che nergan..Menk UNDIMUTYUN GARAVARUTYUN , IPER zargacac azg-yete ayd enk HAVAGNUM-IHARGE UNTUNELI E LEVON CHI LINI OURISH unddimutyun glini inchbes bolor zargacac kaghakgirt azgeri mej e untunvadz.bayc MI XARNEK AYD NERKIN HACER MER ARD-YERGRI HAMUNTANOUR AZGAYIN SHAHERI HED.. toghek DA LINI NERKIN SBARMAN DZEZ YEV DZER HAMAKHOHERI SHAHARGMAN NYUT.
YETE ISGABES INDZ yeghbayr ek gochum aba coucaberecek aroxghj dadel@ YEV UNTOUNEK WOR LEVON METZ SKHAL GORCEC HRAIR(dashnagnerin) IN YERGRIC VDARELOV…isk douk ANDADAR NRANC BAKHARAGOUM EK TE DRAMI HEDEVC EN -gouyr bidi linel chi desnelu hamar wor noka socialist en YEV VOCH MEG@ 3 naxararneric wor UNDRUTYUNNERIC VOCH SHAD ANC-HRAZHARVECIN…..gnacek xorhecek inchu AHA TE INCHBES EN laynaxohner yev artar ner heranoum…minchder dzer goghmnagic g axaparaganner-andadar bghdor jreri mej en porcum ANVAVER HARCER -INCHBES HENDZ NOR NSHECI MEJDEGH DNEL EV DADARGABANUTYAMB HRABAFRAG IJNEL..
OU DER SHAD AVELI MI METZ SKHAL GORCEC dzer bashdbanac levon.. Geidar Aliev-in CHI BARDADRELOV UNTOUNEL DAL HAXTVADZ LINEL@ YEV ARTSAKHI HAYASTANIN BARDADREL MIACNEL@…..
Hama-Haigagani SIRO,
Gaydz
SIRELI LILIT,
ANCHAP ZGACVAC EM KO BARI MAGHTANKNERI HAMAR…
MINCHEV AYNKAN ZHAMANAG WR GAN BAREKHOHNER YEV JSHMARIT DADOGHNER KO NMAN TE AYSDEGH YEV TE AMENOUR…
MENK DANOUL CHENK DA VOCH MI AZGAYIN GAREWOR HARC.
L A V LOUR.KICH ARAJ LSECI WOR SERZH SARGSYAN HAYDARAREL ER BRYUSELOUM WOR VERCHIN ( MOSKVA-I) HANDIBMAN YEV HRCHAGAGRI IR ALIEV-I YEV MEDVEDEVI MIJEV SDORAGRAC……
BARZABES VERCHINI HRAVIROV….HANRUTYAN, VAVERACMAN GAXVAC E…
AYSINKN, AYD HABJEB HRAVER…MI DESAG RSAGAN MANEUVRE ER IRENC NERGAYUTYUN@ Govgasum aydbes NERGAYACNELU….
Haverzh OUYZH YEV AROXJ MIDK HAYERIN AMENOUR…
HAMA-AIGAGANI SIRO,
GAYDZ
SIRELI VAOUZH(an) KARAPETIAN -IN mer AZADAMARDIGIN!!!!!
yerpek mi vrtovvir, gam yete vrtover en kez , vrayen ancir,,,AYDBISINER
MER MEJ GAN YEV yeghel en..
DZER GADARACNER YEV DZER NMAN ANDZINK MER HANRUTYAN PARKN OU BADIVN EN…WOR VER HANECIK MER GRETE GISAMER “Haykakan BAHANJADIRUTYAN ” harc@ grgin…. YEV zedeghecik…
“MIJ-AZGAYIN KAGHAKAGAN BEM-IN VRA””””
dzer@ im hamest garcikov AVELI GNAHADELI ER KAN MER BOLOR AYL AZGAYIN HOSANKNERI MINCH AYD DARAC-ANSHOUSHT WOR NOUNYBES GNAHADELI- uracne-ren.DZER@ MER OR-ORYA gamk@ BARDADRELN ER.. khoul yev GOUYR dzevadzogh MIJ AZGAYIN DIVANAGIDUTYANZ /GARAVARUTYANZ , NOUYNBES gnahadeli wor toghecik ayd”correctional acts of violence”(yes mish aydbes em voragel dzer HAGHTANAGNER/act er….
YEV MIACAK ARTSAKHI- GODEMARTIN PRGELU MER YAD BASTION/BERT@
HAMAHAIGAGANI SIRO(v) verchin v-n miayn DZER NMANNEROUN/////
Gaydz
Ցավալի է, որ Տիգրանը իմ ասածից հասկացել է ընդամենը այն, որ ռուսներն են հաղթել այս պատերազմը, իսկ ես հստակ նշել եմ, որ հաղթել ենք Ռուսաստանի աջակցությամբ և Ռուսաստանի հսկողությամբ:
Ցավալի է նաև, որ Տիգրանը վիրավորական ելևէջ է տեսնում, երբ նրան դիմում են ազգանունով:
Եվ վերջապես ցավալի է, որ հայ մարդիկ հետ են վարժվել հայերեն, գրական խոսքը յուրացնելուն:
Հիմային
Բնականաբար ոչ, իմ նախորդ մեկնաբանություններից մեկում ես նշել եմ, որ լեգիտիմությունը կարևոր դեր է խաղում, բայց ոչ առանցքային: Երևի այս տողից սկսենք քննարկումները: Ուղղակի բարձր լեգիտումության դեպքում, կանգնում ենք խելացի մարդու հանրահայտ հոդվածի առջև ,,Պատերազմ թե խաղաղություն,,: Համոզված եմ, որ ծանոթ ես հոդվածին, սակայն ամեն դեպքում կխնդրեի վերընթերցել այն : Բայց ցավալին այն է, որ փուլային տարբերակի պայմանները այլևս կյանքի կոչել հնարավոր չէ:
Ցավում եմ, որ չհասցրեցի Տիգրանին խորհուրդ տալ մասնակցելու “Ուզողի” բլոգի քննարկումներին: Նազարյանի ու Արտմիկայի մոտ նա իրեն հաստատ լավ չէր զգա, ինչպես և այստեղ, իսկ “Ուզողի” մոտ նա իրոք կկայանար:
Մի շատ հետաքրքիր տրամաբանությամբ բոլոր իշխանամետները վերջերս սկսել են քննադատել, որ Լևոնը շարժումը, որն արդեն իրենք էլ են անվանում համաժողովրդական, չի ուղղորդում դեպի ղարաբաղյան հարցի լուծումը, որ չի կազմակերպում հզոր երթ դեպի ղարաբաղյան սահմանները, ընդհուպ մինչև այդ սահմանների երկայնքով շուրջպար բռնելը որպես իշխանության վարած արտաքին քաղաքականության նկատմամբ բողոքի արտահայտություն : Եվ ուզում եմ նորից հիշել մեր մեծն Մսրյանի բերանով ասված այս արտահայտությունը` “մարդկային լկտիությունը վեր է աստծու զորությունից”: Ախր ինչպես եք մոռանում որ անվերջ հայտարարում էիք, որ շարժման համակիրները 3, 5 կամ ամենաշատը 10 հազար հոգի բոմժեր, աբիժնիկներ, չբավարարված կանայք են, որ Լևոնը անցյալից հայտնված ստվեր է, որ 2 ամսից շարժում չի լինելու: Իսկ հիմա այդ նույն մարդիկ, որ Սերժիկ-Ռոբիկ պաշտամունքից կուրացած, նույնիսկ մարտի 1-ից հետո ուշքի չեկան, ուզում են համաժողովրդական շարժման ուժն օգտագործել ի շահ իրենց: Թե արդեն հայրենասեր դարձան, երբ հասկացան, որ ղարաբաղյան առքուվաճառքի միլիարդները մտնելու են միայն Սերժիկի ու Ռոբիկի գրպանները:
Ամենաքիչը կուզեի հավատալ նրան, որ այս իրադրության կարգավորումից որոշ մարդկանց գրպաններ փողեր են մտնելու: Ամենայն անկեղծությամբ` ես հակված չեմ այդպիսի ենթադրության, իմ կարծիքով սրանք պարտադրված լուծումներ են և ընդ որում նախորդների կողմից: Ներկա իշխանությունը չափազանց շատ է ցանկանում վերականգնել (ավելի ճիշտ կլիներ-ձեռք բերել ) ժողովրդի վստահությունը: Ղարաբաղղի հարցում ,,Խաղեր տալը,, ամենավտանգավորն է` Ժողովրդի` այսպիսի ստարտային վիճակում:
Խեղճ Բրյուսը մի տարի է գոռում-գոչում է այդ մասին, իսկ դու դա ենթադրություն ես համարում? Նույնիսկ գումարի ստարտային չափն է անվանում` 5 մլրդ դոլլար: Էդուարդ Նալբանդյանն էլ կարծեմ արդեն ինչ-որ ակնարկներ է արել, որ որոշակի միջոցներ արդեն կան նոր փախստականներին տեղավորելու համար: Միթե կարծում ես սրանք որևէ քայլ կանեն, եթե նյութական օգուտի ակնկալիք չունենան:
Նայիր նրա սայթը` thekarabaghdeal.com
Ցավոք սրտի և ամենայն ափսոսանքով պետք է նշեմ, որ որևէ Բրյուս չեմ ճանաչում, իսկ Ձեր տված հասցեն պատասխան չի տալիս, հետևաբար Բրյուսի տեսակետի հետ կսպված, որին Դուք վստահում եք, որևէ արձագանք տալ չեմ կարող: Բայց իսկապես երախտապարտ կլինեի, եթե պարզաբանեիք Բրյուսի ինքնությունը:
Իրոք զարմացած եմ և մտահոգ…
http://thekarabakhdeal.blogspot.com/
Ուսանող ջան, հոդվածը բնականաբար կարդացել եմ, ու մի հատ էլ կկարդամ:
Բայց արի վերադառնանք մեր սկզբնակետին, որի շուրջ պայմանավորվել էինք:
Դու ասում ես, որ բարձր լեգիտիմությունը դեր խաղում է, բայց ոչ առանցքային: Միգուցե համաձայնվեմ քո հետ: Բայց արի հասկանանք ինչ ասել է առանցքային: Օրինակ, որ հիմա սերժիկը վեր կենա ու ասի, գիտեք ինչ իմ ժողովուրդը դեմ է, որ Քելբաջարն ու Լաչինը խաղաղապահներ հսկեն և ուզում է, որ հայկական ուժեր հսկեն, այդ դեպքում ինչ պետք է ասի ԵԱՀԿ համանախագահ երկրները՞՞՞:
Ինձ թվում է կասեն, որ դու չես կարող արտահայտել քո ժողովրդի կարծիքը ու նա ձայնը կկտրի: Իսկ եթե նույնը ասի ընտրյալ նախագահը, ապա պատասխանը ինչ պետք է լինի՞՞՞: Միգուցե Բրայզան կասի դե արի ժողովրդին սիրաշահենք, որ նա ձայնը կտրի: Բայց այդ ժամանակ ընտրյալը կարող է ասել, չի ստացվի, քանի որ նա հասկանում է, դրա կարևորությունը: Իսկ եթե հանկարծ Մերզլյակովը ասի, դա մեզ չի հետաքրքրում և այնտեղ պետք է օտար խաղաղապահներ լինեն, ընտրյալը կարող է հակադարձել, որ մեր ժողովուրդը այնքան լավ է հասկանում իրավիճակը և կընդիմանա այդ լուծմանը և ընդուպ մինչև զինված հակամարտության կգնա:
Օրինակս մի քիչ շատ կենցաղայինի կնմանվի, բայց ցանկացած երկրի նախագահ նախ և առաջ իր թիկունքում կանգնած մարդկային ռեսուրսով է ուժեղ, նամանավանդ, որ նավթադոլլար և ատոմային զենքի պես մի բան չունես:
Ես վստահ եմ, որ ՀՀ ցանկացած ընտրյալ նախագահ անհամեմատ ավելի լավ լուծում կարող է տալ Արցախի հարցին, քան լեգիտիմության կատաստրոֆիկ պակաս ունեցող սերժիկը:
Օրինակ, որ հիմա սերժիկը վեր կենա ու ասի, գիտեք ինչ իմ ժողովուրդը դեմ է, որ Քելբաջարն ու Լաչինը խաղաղապահներ հսկեն և ուզում է, որ հայկական ուժեր հսկեն, այդ դեպքում ինչ պետք է ասի ԵԱՀԿ համանախագահ երկրները՞՞՞:
Ինձ թվում է կասեն, որ դու չես կարող արտահայտել քո ժողովրդի կարծիքը ու նա ձայնը կկտրի: Իսկ եթե նույնը ասի ընտրյալ նախագահը, ապա պատասխանը ինչ պետք է լինի՞՞՞: Միգուցե Բրայզան կասի դե արի ժողովրդին սիրաշահենք, որ նա ձայնը կտրի:
Չէ, Բրայզայի հավանական պատասխանը կլինի.
,, Ջհանդամ, թե քո ժողովուրդն ինչ ա ուզում, իմ ժողովուրդն էլ ալամ-աշխարհի նավթն ա ուզում:,,
Եվ իրոք, ԱՄՆ-ը տիրանում է այն բոլոր երկրների նավթին և տնտեսությանը, որոնց կարողանում է իր թրի տակով անցկացնել` անկախ տվյալ երկրում տիրող ժողովրդական մակարդակից և ժողավրդի ցանկությունից: Դա անմիջական հետևանք է երկրի ռազմական և տնտեսական հզորության: Ասածս այն է, որ միշտ չէ, երբ ցանկություններն ու հնարավորությունները համընկնում են: Եվ երբ չէս կարող ցանկություններդ և հնարավորություններդ համապատասխանեցնել հայտնվում ես Պաղեստինի կարգավիճակում:
Մեր երկրի նախագահի լեգիտիմությունը ոչ մեր բանակի մարտունակությունն է բարձրացնում, ոչ ռազմական բյուջեն է ավելացնում, ոչ մեր երկրի ընդերքից նավթ է հանում և ոչ էլ Ադրբեջանի նավթահանությունն է կասեցնում: Կրկնում եմ. համեմատաբար լավ տարբերակը մենք կորցրեցինք տասնմեկ տարի առաջ, իսկ հիմա ստիպված ենք ավելի անբարենպաստ պայմաններով փոխզիջումների գնալ:
Ես չգիտեմ, արդյոք այսօրվա պայմանները այսօրվա համար ամենալավն են, թե ոչ, սակայն շատ մեծ տարբերություն ակընկալելը լուրջ չէ: Այս ամենը կանխատեսում էր առաջին նախագահը` դեռևս իր նախագահության օրոք:
Եթե անգամ ներկայիս նախագահը հրաժարական տա, հաջորդի համար, մեղմ ասած, հեշտ չի լինելու, որովհետև հեշտ լուծման հոտն արդեն ընկել է ադրբեջանցիների քիթը և աշխարհի ,,մեծերն,, էլ կարծես կողմ են դրան:
Ուսանող ջան,
Երբ, որ Բրայզան ասի “”Ջհանդամ, թե քո ժողովուրդն ինչ ա ուզում, իմ ժողովուրդն էլ ալամ-աշխարհի նավթն ա ուզում””, ընտրյալ նախագահը հանգիստ կարող է հակադարձել, որ այդ դեպքում ինքը չի կարող պատասխանատվություն վերցնել ստորագրվելիք փաստաթղթի իրագործման համար, ինչպես նաև այդտեղով անցնող նավթա-գազամուղերի անվտանգության համար: Կարծում եմ շատ ծանրակշիռ փաստարկ է, որպեսզի Բրայզան այն հաշվի առնի: Ոչ-ընտիրի դեպքում, նրան այս պարագայում կվռնդեին, իսկ ընտրյալի դեպքում չեն կարող: Իհարկե փորձեր կլինեն, բայց եթե նախագահը ընտրյալ եղավ, նա շատ ամուր դիրքեր է ունենալու:
Տարօրինակ բաներ ես ասում.
“”Մեր երկրի նախագահի լեգիտիմությունը ոչ մեր բանակի մարտունակությունն է բարձրացնում, ոչ ռազմական բյուջեն է ավելացնում, ոչ մեր երկրի ընդերքից նավթ է հանում և ոչ էլ Ադրբեջանի նավթահանությունն է կասեցնում””:
Եղբայր տարօրինակ բաներ ես ասում: Ես մտքիդ միայն վերջին մասի հետ եմ համաձայն: ՀՀ նախագահի լեգիտիմությունը և մեր բանակի մարտունակությունն է բարձրացնում, և ռազմական բյուջեն է ավելացնում: Ես անձամբ պատերազմի դեպքում բացարձակ ցանկություն չունեմ սերժիկի հրամանատարությակ տակ կռվել:
Իսկ ռազմական բյուջեն եթե մեկ տարում նույնիսկ չավելանա էլ, ապա հաստատ ռազմական ծախսերի արդյունավետությունը նշանակալից կավելանա:
Հ.Գ. իսկ ընդհանրապես պետք է մի քիչ Ադրբեջանցիներից օրինակ վերցնել ու նույնիսկ չեղած տեղը պահանջներ դնենք, որ հետո մի քանի անպետք բաներից մեր հրաժարվելը փոխզիջում դիտվի
Որ նավթագազամուղերի մասին է խոսքը, որոնց վրա մենք հնարավոր հսկողություն ունենք? Անկեղծ ասած դա ինձ ամենաշատը հետաքրքրեց:
,,Իսկ ռազմական բյուջեն եթե մեկ տարում նույնիսկ չավելանա էլ, ապա հաստատ ռազմական ծախսերի արդյունավետությունը նշանակալից կավելանա:,,
Եվ հետո, կարծում եմ` դու նույնացնում ես լեգիտիմությունը խելացիության հետ:
Ես անձերին չեմ համեմատում, ես համեմատում եմ երևույթները`այսինքն` ,,լեգիտիմ նախագահ,, և ,,ոչ լեգիտիմ նախագահ,, երևույթները և ոչ կոնկրետ մեր ներկայիս նախագահին` ուրիշ մեկի հետ: Լեգիտիմության պակասը չի ենթադրում խելացիության բացակայություն: Նույնիսկ ոչ լեգիտիմ, բայց խելացի նախագահը կարող է ճիշտ ուղորդել ռազմական բյուջեի ծախսերը և արտաքին քաղաքականության վեկտորը:
ՀԻՄԱ, եթե մենք համեմատենք կոնկրետ անձանց մտավոր ունակությունները և դիվանագիտական հմտությունները, ապա դա լրիվ առանձին քննարկման նյութ է դառնում:
barevner
Ուսանող ջան, մենք իրար երևի լավ չհասկացանք.
Խոսքը այն նավթա-գազամուղերի մասին է, որոնք ենթադրաբար կանցնեն Արցախով և Հայաստանով, և որոնց անցկացումը ապահովելու համար էլ ըստ էության հիմա փորձում են լուծել Արցախի հարցը:
Ինչ վերաբերում է ծախսերին, ապա քո հետ համամիտ չեմ: Դու երևի թե լեգիտիմություն ասելով, հասկանում ես ինչ որ միանվագ մի բան. ասենք ընտրությունները: Իմ պատկերացմամբ լեգիտիմությունը անընդհատ և շարունական երևույթ է, որը իր մեջ պարունակում է հանրային հսկողության շատ ծանրակշիռ տարր: Եվ անկախ նրանից նախագահը խելացի է, թե` ոչ, եթե նա ունի հանրային վերահսկողություն, ապա նա, ուզած-չուզած, շատ ավելի արդյունավետ է լինելու, քան հակառակ դեպքում: Իսկ եթե նրա խելքը չկտրի ինչ որ բանից, ապա նա հաստատ կգտնի նրանց, ով որ այդ գործից հասկանում է:
Ինչ վերաբերում է ոչ-լեգիտիմ նախագահի կարողություններին: Ցավում եմ, որ այն կարծիքն ունես, որ եթե սերժիկը (կամ այլ ոչ-ընտրյալ/ոչ-լեգիտիմ նախագահ) կարող է ինչ որ բան անել, եթե խելք ունենա: Ցանկացած նախագահ սպասարկում է նրանց շահերը, ում միջոցով, որ նա եկել է իշխանության: Սերժիկը, ինչքան էլ որ տարօրինակ է հնչում, բավականին խելացի է, բայց ինչու պիտի նա իր խելքը օգտագործի ի նպաստ ժողովրդի կամ էլ ասենք բանակի, եթե նրա իշխանությունը հենված է կլանների և բանակի գեներալիտետի վրա:
Այնպես որ խելքը, ոչ միայն քիչ է, այլև ոչինչ է, նրա համեմատ, թե ում շահերն ես սպասարկում և ով է քո վրա ճնշում գործադրում ու վերահսկում քեզ:
Հիմային
Անկեղծորեն շնորհակալ եմ` փաստարկված և դյուրընկալ արտահայտած մտքերիդ համար:
Պարբերությանդ առաջին մասով.
Քո նշած նավթագազամուղերի հնարավոր կառուցումը հնարավոր է միայն հակամարտության կարգավորումից հետո, իսկ այսօր մենք քննարկում ենք ներրկա իրավիճակը և ներկայիս ,,հաղթաթղթերը,, կամ ,,ոչ հաղթաթղթերը,,: Եթե լինեին գազանավթամուղեր (որոնք, ի դեպ, արդեն շրջանցել են Հայաստանը` Բաքու- Ջեյհան) անցնող Հայաստանի կամ Ղարաբաղի տարածքով`հարցը այլ հարթության մեջ կքննարկվեր:
Երկրորդ մասով
Լեգիտիմ ասելով` ես հասկանում եմ ընտրական պրոցեսի արդյունքում հիսուն տոկոս գումարած մեկ քվե ստացած թեկնածուին և ավելին, ոչ միայն իմ կարծիքով` այլև աշխարհում ընդունված բան է դա: Իսկ հանրային վերահսկումից կարող է ձերբազատվել նաև լեգիտիմ նախագահը, ինչպես նաև կլանային և մաֆիոզ ստրուկտուրաներից` ոչ լեգիտիմը: Բայց այնուհանդերձ համաձայն եմ, որ Հայաստանյան իրականության մեջ երկրորդ դեպքը չի գրանցվել և համաձայն եմ այն մտքի հետ, որ մեծամասնություն կազմող դեպքերում ,,ընտրված,, նախագահը ծառայում է իրեն ,,ընտրողների,, շահերին:
բայց հարցը դրանում չէ, այսօրվա իշխանությունը Ղարաբաղյան հարցը կարգավորում է նախորդներից ժառանգություն ստացած դիվանագիտական և տնտեսական ռեսուրսներով: Այ լեգիտիմության պակասի առկայությունը արտաքին ուժերը գործադրում են` հարցը որքան հնարավոր է արագ լուծելում:
Ասել կուզեմ, որ ցանկացած իշխանություն, որը ձեռնամուխ կլիներ հարցի լուծմանը` իշխանության գալուց հետո այսքան կարճ ժամանակամիջոցում` ստիպված էր լինելու հաշվի նստել նախորդի թողած ավանդի հետ:
[…] Սեֆիլյանի տեսակետները ստորագրված հռչակագրի մասին՝ Ա1պլյուս բլոգը մեկնաբանում […]
hargeli barekamner, quyrer ev exbayrner, tatiknr ev papikner, mayrikner ev hayrikner, shnikner u pisikner,,,,
karmir xnzor ev zarmanalioren kanach terevner….
Ays anhaskanaliutyamb e lic dzer bolori aseliqy,,
ev mimiaynparz onlin qnnarkumneric parz e darnum vor ete 8 mard eq ev kam el te 8 milon apa 8ic 8y ev 8 milionic 8yy tarber uxutyunerov sharjvox , meky myusin atox u chargox, sa e mer grvac, pastvac ev haverjakan srtacmlik ancialn nerkan u anverj apagan…………… amot
Ժողովուրդ, Ողջույն!
Ես երկար ժամանակ քաղաքում չեի, ու չեմ կարողանում հասկանալ, սա հումոր է, թե տխուր իրականություն…
Խաղաղությունը երաշխավորելու է մի երկիր, որին ձեռք է տալիս նաֆթի գների աճ (և ուրեմն նաև պատերազմ), որը ագռեսիվ “ոչնչացնելու է խաղաղության բոլոր վտանգները”, ինչպես ասեց Դմիտրի Մեդվեդևը?… Օղորմի քեզ, Հայաստան…
ANTONIO -IN YEV IR NMANNERIN..
SIRELIKKKKKK MI ARAJNORTVEK GAM LOUJ OUSADRUTYUN DARCREK NMAN VHADECUCICH PORCERI ..MENK IRAVUNK OUNENK IRARU HED VIJELU-ABA TE VOCH INI HAMAR EN AYS NMAN FORUMNER–YEV NOUYNBES GAXAPARNERI ZANAZANUTYUN…DA CHI NSANAGOIUM WOR MENK MI BROUCK CHENK DARNA…YERP VOSOXNER PORCEN MER ARTSAKH-IN MODENAL HOGH GORZELU…MEZNIZ… LAV IMACEK DA.
GAN MER MEJ NAYEV SHAD NRPOREN ASHXADOGH ODARNER,ZOR PORCUM EN MISHD NOUNYN H A N G E R K @ HNCHECNEL TE HAY@ MIUTYUN CHUNI—SA MI DESAK “hashish” E MEZ HRMCVAC..(lav imacek) METZN TURKIA-IC YEV GRDSER YEGHBAYR AZERBEJAN-IC…MENK BEDK CHUNENK MIUTYUN SHEPOREL VOCH EL DA GIRARVOUM E HENDZ IREN MOD NOKA MISHD M I A B A N EN HAY GODORELU HAY XAPELU HAY-IN VARGABEGELU MEJ.
MENK AYLYEVS SOVOREL ENK SHAD HOUYS OUNEM YEV 99% VSDAH M I A B A N I L…..MEG BRUCK ENK TSHNAMOU HANDEB.LAVERI HED MISH LAV YEV HARGANKOV..
ISK TOXEK MEG GOGHM SDORIN NSHARNER…NAXANC YEV VOCH MIABAN VIL..MISH VERCHUM MIABANVENK…AYS E IM SRDAGIN AGHERS@ DZER BOLORIC.. AYO BOLOR@S EL LAV ENK, S.DEMIRCHYAN, LTP, vahan hovhannissian , Rafi ovahanissian yev BOLOR BOLR@S ounenk darber modecumner bayc H A Y E N K ,,, K H A Y……
HAMA-HAGAGANI SIRO,
GAYDZ
TEBEDYEV VOCH MI LRADVUTYUN CHEK AREL-HARGELI A1PLUS-I KHUMBAGIRNER-ASORVA HACADUL-I MASIN-TEREVS VAX@ ANEK?
YES YETE LINEI AYNDEX-AYN E YEREVA, G’MIANAYI NRANC HED YERABLUR..
MITE GARELI E MI TZI ANKAM HOX ZICHEL…YETE AYD EN BNDUM OSCE-MINSK YEV NMANNER AREVMOUDK AREVELK GERHZORNER…, WOR AYD LINI PX ZICHMAN GARKOV…SHAD BARI TOX ZICHEN S H A H O U M I A N@ WORI DIMAC G’ZICHVI MIMIAYN FIZOULIN MEM MEGI DIMAC YEV VOCH AVELI..ISK BANDARGYALNERIC-IM GARCIKN@ MIMIAYN AZADAMARDIGNERIN ARNVAZN HARG E HIMA AZAD ARCAGEN..MIUSNERIN GAROXEN KNNEL VERAKNNEL..BAYC AZADAMARDIGNERIN V O C H .
HARG E ZANAZANEL IMANAL///
HAMAHAIGAGANI SIRO
GAYTZAG PALANDJIAN